Ονομάζομαι Κατερίνα, είμαι 32 ετών και θα ήθελα να θέσω μια απορία μου σχετικά με κάτι που κάνω πολύ έντονα τον τελευταίο καιρό. Όταν ετοιμάζομαι να φύγω από το σπίτι μου σκέφτομαι ότι μπορεί να έχω ξεχάσει τον θερμοσίφωνα ανοιχτό. Άλλες φορές σκέφτομαι ότι μπορεί να έχω ξεχάσει την κουζίνα ανοιχτή ή ότι άφησα ξεκλείδωτη την πόρτα. Επιστρέφω πίσω και ξαναελέγχω. Το έχω συζητήσει και με φίλες μου και εκείνες το παθαίνουν κάπου κάπου. Οι δικές μου σκέψεις όμως, όσο περνά ο καιρός γίνονται όλο και πιο έντονες όλο και πιο συχνές. Έχω αρχίσει να ανησυχώ και για άλλα πράγματα όπως για την οικογένειά μου. Σκέφτομαι ότι ο άνδρας μου ή το 7χρονο παιδί μου θα πάθουν κάποιο κακό. Τους τηλεφωνώ συνέχεια, να δω τι κάνουν, αν είναι καλά. Αυτές οι σκέψεις είναι πολύ κουραστικές. Ίσως, φταίει το ότι είμαι πολύ αγχωμένη με τη δουλειά τον τελευταίο καιρό. Έτυχε πρόσφατα να διαβάσω κάτι για τον ψυχαναγκασμό. Θα ήθελα να μάθω περισσότερα, μπορείτε να ρωτήσετε κάποιον ειδικό; Πότε γίνεται πρόβλημα ο ψυχαναγκασμός και τι ακριβώς είναι;
Αναγνώστρια του mporo.gr
Ο συνεργάτης μας, ψυχολόγος – ψυχοθεραπευτής, κύριος Μάριος Βρυώνης μας ανέλυσε το τι σημαίνει ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή ή αλλιώς τι είναι ο ψυχαναγκασμός.
“Όταν σκέψεις και συμπεριφορές ανεπιθύμητα επαναλαμβάνονται… Η ιστορία της Άννας”. *
«Η Άννα, 15 ετών, ανησυχούσε έντονα μήπως οι γονείς της και ο αδερφός της αρρωστήσουν κάποια στιγμή και πεθάνουν. Η ανησυχία αυτή εμφανίστηκε πριν 2 χρόνια όταν μια συμμαθήτρια της πέθανε από λευχαιμία. Λίγο καιρό νωρίτερα είχε παρακολουθήσει μια διαφήμιση στη τηλεόραση για ένα καθαριστικό κουζίνας η οποία έδειχνε την κουζίνα να έχει ¨καταληφθεί¨ από μικρόβια.
Αποτέλεσμα ήταν η Άννα να αποφεύγει να ακουμπάει αντικείμενα τα οποία ήταν πιθανό να ακουμπήσουν άλλοι όπως διακόπτες, χερούλια κ.λπ. ή αν τα ακουμπούσε, το έκανε κρατώντας ένα χαρτομάντιλο. Όταν ένιωθε τα χέρια της βρώμικα ή ακουμπούσε κάτι που πιθανώς να είχε μικρόβια έπλενε με σχολαστικότητα τα χέρια της ή έκανε ολόκληρη μπάνιο.
Επιπροσθέτως, ανέφερε χαρακτηριστικά ότι ένιωθε σαν να ¨μολύνεται¨ κάθε φορά που γινόταν λόγος για αρρώστιες ή για θάνατο με αποτέλεσμα να πλένεται προκειμένου να ¨φύγει¨ αυτή η αίσθηση. Όταν δεν μπορούσε να πραγματοποιήσει αυτούς τους καταναγκασμούς ή να αποφύγει τη μόλυνση, αγχωνόταν πάρα πολύ καθώς πίστευε ότι η σκέψη της ότι η οικογένεια της θα αρρώσταινε ή θα πέθαινε θα έβγαινε αληθινή και ότι η ίδια θα το είχε προκαλέσει.
-Τι είναι η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;
Όπως αποτυπώνεται στην παραπάνω περίπτωση η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή/ΙΨΔ (Obsessive Compulsive Disorder/OCD) έχει σημαντικό αντίκτυπο στη ζωή ενός ατόμου. Η εν λόγω διαταραχή χαρακτηρίζεται από σκέψεις, παρορμήσεις ή εικόνες που εισβάλλουν κατά τρόπο επίμονο, στερεότυπο και επαναλαμβανόμενο στη συνείδηση του ατόμου και του προκαλούν έντονο άγχος και δυσφορία (ιδεοληψίες).
-Ποιες είναι οι συνηθέστεροι ψυχαναγκασμοί;
Οι συνηθέστερες ιδεοληψίες ή αλλιώς ψυχαναγκασμοί που εμφανίζονται σε ένα άτομο αφορούν επαναλαμβανόμενες σκέψεις αμφιβολίας π.χ. αν κλείδωσε το αμάξι, αν έκλεισε το θερμοσίφωνα, σκέψεις μόλυνσης, π.χ. μήπως μολυνθεί ακουμπώντας το καλάθι των απορριμμάτων ή κάνοντας μια χειραψία, σκέψεις τάξης/τακτοποίησης, π.χ. τα βιβλία να είναι συμμετρικά τακτοποιημένα, παρορμήσεις επιθετικότητας, π.χ. μήπως τραυματίσει ή σκοτώσει ένα συγγενή του και σεξουαλικές εικόνες/φαντασιώσεις, π.χ. συνουσίες γονέων, πορνογραφικές εικόνες.
Επιπροσθέτως, οι καταναγκασμοί μπορούν να αφορούν επανάληψη λέξεων, σιωπηλές επαναλαμβανόμενες προσευχές ή και μέτρημα. Στην τελευταία περίπτωση το άτομο νιώθει έντονα την ανάγκη να μετράει γράμματα, λέξεις, τα πλακάκια στο πεζοδρόμιο κ.λπ.
-Πώς συμπεριφέρεται ένα ψυχαναγκαστικό άτομο; Ο ψυχαναγκασμός σχετίζεται με το άγχος;
Το άτομο προσπαθεί να αγνοήσει ή να καταστείλει τους ψυχαναγκασμούς ή ακόμα και να τους εξουδετερώσει με κάποια άλλη σκέψη ή πράξη (καταναγκασμοί). Οι καταναγκασμοί είναι πράξεις/συμπεριφορές οι οποίες επαναλαμβάνονται και λειτουργούν ως παράγοντες μείωσης του άγχους.
Το άτομο, παρόλο που αναγνωρίζει ότι ο φόβος του είναι υπερβολικός ή παράλογος, νιώθει αναγκασμένο να εκτελέσει τις πράξεις προκειμένου να προλάβει κάτι ¨κακό¨, κάτι που φοβάται ότι θα συμβεί. Με την πάροδο όμως του χρόνου η αντίσταση του ατόμου για την εκδήλωση των συμπεριφορών αυτών κάμπτεται.
-Ποια σημάδια δηλώνουν ότι το πρόβλημα είναι σοβαρό;
Οι καταναγκασμοί πραγματοποιούνται με αυστηρά καθορισμένη ακολουθία και σε αρκετές περιπτώσεις έχουν ένα συγκεκριμένο αριθμό επαναλήψεων. Επιπροσθέτως, είναι σύνηθες φαινόμενο το άτομο να αφιερώνει σημαντικό κομμάτι της καθημερινότητάς του στην πραγματοποίηση των καταναγκασμών (περισσότερο από 1 ώρα την ημέρα) ενώ δεν πρέπει να αποκλείεται και η πιθανότητα οι καταναγκασμοί να οδηγήσουν το άτομο σε κατάχρηση αλκοόλ ή αγχολυτικών. Κατά συνέπεια, οι καταναγκασμοί, ανάλογα με τη σοβαρότητά τους, φαίνεται να έχουν σημαντικό αντίκτυπο σε διάφορους τομείς της λειτουργικότητας του ατόμου όπως τον κοινωνικό, τον επαγγελματικό.
Η Ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή δεν είναι σπάνιο ψυχιατρικό φαινόμενο. Η συχνότητα εμφάνισης της στο γενικό πληθυσμό είναι 2-3% και είναι το ίδιο συχνή σε άντρες και σε γυναίκες. Συνήθως, ξεκινάει στην εφηβεία ή νωρίς στην ενήλικη ζωή, χωρίς όμως να αποκλείεται και η περίπτωση της έναρξης κατά την παιδική ηλικία. Επιπλέον, η διαταραχή ξεκινάει βαθμιαία και στο μεγαλύτερο αριθμό των ασθενών παρουσιάζει παρατεταμένης διάρκειας εξάρσεις και παροδικές υφέσεις.
-Αντιμετωπίζεται εύκολα η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή;
Η διάγνωση της διαταραχής γίνεται πάντα από κάποιον ειδικό. Αν και στο παρελθόν η θεραπεία της ήταν δύσκολη υπόθεση, σήμερα κυριαρχεί μεγαλύτερη αισιοδοξία για την αντιμετώπισή της. Αρκετοί ασθενείς με την πάροδο του χρόνου εμφανίζουν βελτιωμένη συμπτωματολογία και μαθαίνουν να διαχειρίζονται καλύτερα την κατάσταση. Πέραν της λήψης συγκεκριμένων φαρμάκων, η ψυχοθεραπεία και ιδίως η συμπεριφορική θεραπεία μέσω της εκπαίδευσης του ασθενή σε διάφορες τεχνικές ( π.χ. έκθεση και παρεμπόδιση αντίδρασης, σταμάτημα της σκέψης κ.λπ.) φαίνεται να έχει θετική επίδραση.
. * Waite P. & Williams T. (2009). Obsessive Compulsive Disorder. Routledge.
