Αίσθηση διεθνώς προκάλεσε η ανακοίνωση της κυβέρνησης στη Βρετανία ότι ορίζεται υπουργείο και υπουργός Μοναξιάς με αρμοδιότητα «την κατάρτιση μιας εθνικής στρατηγικής για να καταπολεμηθεί αυτή η σύγχρονη μάστιγα».
Η Τρέισι Κράουτς που ανέλαβε καθήκοντα ως υπουργός Μοναξιάς συνεχίζεται το έργο της βουλευτού των Εργατικών, Τζο Κοξ, που δολοφονήθηκε από ακροδεξιό εξτρεμιστή το 2016, λίγο πριν το δημοψήφισμα για το Brexit. Η αδικοχαμένη γυναίκα είχε συστήσει μια διακομματική επιτροπή για την αντιμετώπιση της μοναξιάς. Η επιτροπή εκείνη είχε ετοιμάσει έκθεση σύμφωνα με την οποία 9 εκατομμύρια Βρετανοί υποφέρουν από μοναξιά, η οποία «βλάπτει την υγεία όσο και 15 τσιγάρα την ημέρα»! Στόχος, πλέον, της αρμόδιας υπουργού είναι να καταρτίσει μια εθνική στρατηγική για να καταπολεμηθεί αυτή η σύγχρονη μάστιγα.
Όπως χαρακτηριστικά ανέφερε η Βρετανίδα πρωθυπουργός, Τερέζα Μέι, «θα πρέπει να κάνουμε όλοι μας ό,τι μπορούμε για να φέρουμε ένα τέλος στην αποδοχή της μοναξιάς ως αναπόφευκτου φαινομένου. Για πάρα πολλούς ανθρώπους η μοναξιά είναι η θλιβερή πραγματικότητα του σύγχρονου βίου». Οι περισσότεροι Βρετανοί ηλικίας άνω των 75 ετών ζουν μόνοι τους και περίπου 200.000 ηλικιωμένοι στη χώρα δεν έχουν συνομιλήσει με κάποιο φίλο ή συγγενή τους για τουλάχιστον ένα μήνα.
«Η μοναξιά μπορεί να σκοτώσει»
Τι αποκαλύπτουν τα ερευνητικά δεδομένα για τη μοναξιά και τις επιπτώσεις της
Οι έρευνες δείχνουν πως η μοναξιά συνδέεται με την άνοια, την πρόωρη θνησιμότητα και την υπέρταση και τις καρδιακές παθήσεις. Χτυπά ανθρώπους ανεξαρτήτως ηλικίας, φύλου ή κοινωνικής θέσης. «H μοναξιά είναι διαφορετική για τον καθένα. Σημαίνει κοινωνική απομόνωση. Μπορεί να επιδεινωθεί από προβλήματα κινητικότητας ή την ηλικία, για παράδειγμα. Όλοι όμως μπορεί να αισθάνονται μόνοι. Ένα από τα στοιχεία που αναδείχθηκαν από την εργασία της επιτροπής Κοξ είναι πως δεν υπάρχει καμιά συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα που πλήττεται περισσότερο. Αυτή είναι και η πρόκληση στην οποία πρέπει να ανταποκριθούμε», ανέφερε η Τρέισι Κράουτς.
«Η μοναξιά μπορεί να σκοτώσει», επισημαίνεται χαρακτηριστικά στην έκθεση της βρετανικής επιτροπής.
«Είναι τεκμηριωμένο πως η μοναξιά βλάπτει την ψυχική υγεία, καθώς ανοίγει το δρόμο για την εμφάνιση διαταραχών όπως η κατάθλιψη, το στρες και οι αγχώδεις διαταραχές» επισήμανε ο νευρολόγος-ψυχίατρος Νίκος Ε. Δέγλερης, μιλώντας στο Αθηναϊκό Πρακτορείο. Επίσης «πληθαίνουν οι ενδείξεις πως η ψυχική επιβάρυνση που επιφέρει, ενεργοποιεί μια αλληλουχία βιολογικών μηχανισμών οι οποίοι οδηγούν σε σωματικά προβλήματα», εξηγεί και συμπληρώνει πως «οι διεργασίες αυτές σχετίζονται επίσης με επιδείνωση πολλών παθήσεων και με αυξημένο κίνδυνο θανάτου από αυτές».
Ο ίδιος συνέδεσε τη μοναξιά με πολλές παθήσεις, όπως καρδιαγγειακά προβλήματα, υπέρταση, παχυσαρκία, μεταβολικό σύνδρομο (είναι η συνύπαρξη σε ένα άτομο πολλών ασθενειών που επιβαρύνουν την καρδιαγγειακή λειτουργία, όπως παχυσαρκία, υπέρταση και διαβήτης μαζί). Σε έρευνες από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στο Λος Άντζελες (UCLA) διαπιστώθηκε πως όσοι νιώθουν μόνοι έχουν μια τάση προς κατανάλωση ανθυγιεινών τροφίμων, κυρίως όσων περιέχουν ζάχαρη και λίπος. Αυτό δεν είναι τυχαίο. «Έχει βρεθεί ότι η κατανάλωση τέτοιων τροφίμων ενεργοποιεί τα κέντρα ευχαρίστησης στον εγκέφαλο, επομένως δημιουργεί -έστω και παροδικά- ένα αίσθημα ευεξίας», εξηγεί ο Δρ. Δέγλερης. «Άλλες έρευνες έχουν δείξει ότι οι μοναχικοί άνθρωποι συχνά στρέφονται στην υπερφαγία, στην υπερκατανάλωση ποτού ή/και στο τσιγάρο σε μια προσπάθεια να αισθανθούν καλύτερα. Επιπλέον, σπανίως γυμνάζονται συστηματικά και όλες αυτές οι συμπεριφορές προδιαθέτουν για την ανάπτυξη προβλημάτων υγείας».
Γιατί αισθανόμαστε μόνοι;
Στην εποχή μας, η μοναξιά εντάσσεται στα κυριότερα θέματα – ταμπού που αντιμετωπίζουμε. Ζούμε, άλλωστε, σε μια εποχή που η ελευθερία ατομικής επιλογής έχει επιτραπεί σε όλα τα επίπεδα. Οι περισσότεροι άνθρωποι τείνουν να αντιδρούν με συστολή και με μεθόδους κάλυψης όταν τίθεται το θέμα της μοναξιάς, δημιουργώντας ακόμη και σχέσεις συντροφικές που συχνά δεν τους εκφράζουν και δεν μπορούν να τις υποστηρίξουν, προκειμένου να «αντιμετωπίσουν» τη μοναξιά που αισθάνονται.
Σύμφωνα με τον Ίρβιν Γιάλομ, μπορούμε να διαχωρίσουμε ανάμεσα στη μοναξιά- απομόνωση λόγω δυσκολίας σύναψης υγιών διαπροσωπικών σχέσεων ή/και ενδοπροσωπικών δυσκολιών και την υπαρξιακή- δημιουργική μοναξιά.
Στην πρώτη περίπτωση, της διαπροσωπικής απομόνωσης, βρισκόμαστε ή καταλήγουμε μόνοι λόγω προσωπικών θεμάτων που δεν έχουμε ενδεχομένως επεξεργαστεί και τα οποία σε δεύτερο χρόνο μας δημιουργούν προβλήματα στις σχέσεις μας με τους άλλους ή μας ωθούν στη σύναψη δυσλειτουργικών σχέσεων, με αποτέλεσμα να καταλήγουμε μόνοι. Έχουμε συνεπώς να επεξεργαστούμε προσωπικές δυσκολίες, λάθη, απόψεις και νοοτροπίες, δεξιότητες, μοτίβα συμπεριφοράς ενδεχομένως και με τη βοήθεια ενός θεραπευτή, προκειμένου να αποκτήσουμε εσωτερική ισορροπία και λειτουργικότητα στη σχέση με τον εαυτό μας αρχικά και με τους άλλους κατ’ επέκταση.
Η υπαρξιακή μοναξιά, από την άλλη, αφορά όλους μας δικαιωματικά. Είναι δημιουργική και αξιοποιήσιμη παρότι συχνά μας φοβίζει και μας κάνει να θέλουμε να την κρατήσουμε μακριά. Η υπαρξιακή μοναξιά σχετίζεται με τη μοναδικότητά μας, τη δυνατότητά μας δηλαδή να αποφασίζουμε μόνο εμείς για τα σημαντικά ζητήματα της ζωής μας. Είναι εκείνη που μας δικαιώνει το χώρο και το χρόνο μέσω της προσωρινής αποστασιοποίησης προκειμένου να επεξεργαστούμε, να αφουγκραστούμε και να οργανώσουμε τις επιθυμίες μας. Χωρίς την υπαρξιακή μοναξιά, τη στροφή δηλαδή στον εαυτό μας με διάθεση φροντίδας, εκτίμησης και αυτοπεποίθησης, δεν θα οργανώναμε προσωπικούς στόχους, δεν θα μπορούσαμε να δώσουμε χώρο σε δικές μας επιθυμίες και όνειρα, θα ακολουθούσαμε απλώς κάποιον άλλον «προκειμένου να μην μείνουμε μόνοι», θα ζούσαμε μία ζωή επιβεβλημένη και προκατασκευασμένη ή απλώς αδιάφορη, σκόρπια και τυχαία. Θα καθηλωνόμασταν σε σχέσεις που δεν μας δίνουν χαρά αλλά μας υποτιμούν, σε δουλειές που δεν μας προχωρούν και δεν μας βοηθούν να διοχετεύσουμε τη δημιουργικότητά μας, σε καταστάσεις που δεν μας σέβονται και δεν αφήνουν περιθώριο να υπάρξουμε σαν πρόσωπα πέρα από τη μάζα.
Η περιστασιακή και η διαρκής μοναξιά
Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να επισημανθεί ότι η μοναξιά είναι ένα φαινόμενο πολυδιάστατο που εκδηλώνεται και βιώνεται διαφορετικά από τον καθένα από εμάς. Σε ένα βαθύτερο επίπεδο, ως μοναξιά νοείται το συναίσθημα όταν νιώθουμε διαχωρισμένοι κι αποκομμένοι από τους άλλους.
Η μοναξιά μπορεί να είναι περιστασιακή, να έχει προκληθεί δηλαδή από εξωτερικά γεγονότα. Ένας χωρισμός, μια απώλεια, μια σχέση που μας αφήνει ανικανοποίητους, ο σύγχρονος ρυθμός ζωής, μια δραστική αλλαγή περιβάλλοντος όπως η μετανάστευση σε μια ξένη χώρα, μπορεί να προκαλέσουν ή να εντείνουν τη σκέψη ότι είμαστε μόνοι.
Μπορεί, όμως, μοναξιά να είναι και μια διαρκής εσωτερική κατάσταση. Οι λόγοι είναι διαφορετικοί για τον καθένα. Συχνά, οι ρίζες της μπορεί να βρίσκονται στην παιδική ηλικία, ειδικά όταν αισθανόμαστε ότι δεν είχαμε αγαπηθεί σαν παιδιά ή εάν είχαμε ζήσει εμπειρίες εγκατάλειψης και απόρριψης. Έτσι ίσως κουβαλάμε τον φόβο αυτό της απόρριψης και ως ενήλικες και απομονωνόμαστε για να προστατευτούμε. Άλλες φορές, κάποιες εμπειρίες της μετέπειτα ζωής, όπως συνεχείς απογοητεύσεις στις σχέσεις , μπορεί να οδηγήσουν σε απογοήτευση και απομόνωση.
Πώς αντιμετωπίζεται η μοναξιά;
«Για όποιον λόγο κι αν νιώθει κάποιος μόνος, το σημαντικό είναι να το παραδεχτεί, να το εξωτερικεύσει και στη συνέχεια να προσπαθήσει να βάλει νέα πρόσωπα στη ζωή του, δηλώνοντας συμμετοχή σε προγράμματα εθελοντισμού ή αναθερμαίνοντας τις σχέσεις με την οικογένεια ή παλιούς φίλους που άφησε να χαθούν στο χρόνο», ανέφερε ο δρ. Νίκος Ε. Δέγλερης.
7 τρόποι για να ξεπεράσετε τη μοναξιά
Αναλογιστείτε: Πώς θα ήταν τα πράγματα, τι θα σκεφτόσασταν και πώς θα νιώθατε εάν δεν ήσασταν μόνοι; Εάν ένα πρωί ξυπνούσατε και διαπιστώνατε ότι δεν νιώθετε πλέον μοναξιά, τι αλλαγές θα είχαν γίνει στη ζωή σας; Ο οραματισμός είναι το πρώτο βήμα για ν’ αποκτήσουμε σαφή εικόνα του τι ακριβώς θέλουμε να επιτύχουμε.
Αγαπήστε και φροντίστε τον εαυτό σας. Εάν εσείς ίδιοι δεν αγαπάτε τον εαυτό σας, θα είναι δύσκολο να νιώσετε και να πιστέψετε ότι οι άλλοι σας αγαπούν ακόμα κι αν πραγματικά σας αγαπούν. Εάν έχετε χαμηλή αυτοεκτίμηση, είναι σχεδόν σίγουρο ότι κάνετε αρνητικές σκέψεις για τον εαυτό σας. Προσπαθήστε να αλλάξετε τις σκέψεις αυτές αναγνωρίζοντας τα θετικά σας στοιχεία και προσπαθώντας να βελτιώσετε ο,τι χρειάζεται βελτίωση χωρίς να κρίνετε αυστηρά τις ατέλειες σας. Θυμηθείτε ποιες είναι οι αξίες σας και αναρωτηθείτε κατά πόσο ζείτε σύμφωνα με αυτές καθώς και κατά πόσο τις επικοινωνείτε στους άλλους. Επίσης, μην ξεχνάτε να φροντίζετε τον εαυτό σας, με σωστή διατροφή, ξεκούραση και διασκέδαση.
Προσπαθήστε να βρείτε διάφορες ομάδες που θα μπορούσατε να συμμετάσχετε στην τοπική σας κοινότητα. Για παράδειγμα, αρχίστε μία ομάδα χορού, κεραμικής, ζωγραφικής ή άλλης δημιουργικής απασχόλησης. Σιγά-σιγά, μπορείτε ν’ αποκτήσετε έναν κύκλο γνωριμιών με κοινά ενδιαφέροντα. Το δυσκολότερο κομμάτι με αυτές τις δραστηριότητες είναι η απόφαση να πάει κανείς καθώς και οι πρώτες φορές. Εάν μετά τις πρώτες φορές, συνεχίσετε να αισθάνεστε άβολα, τότε θα μπορούσατε να δοκιμάσετε μια διαφορετική ομάδα ή δραστηριότητα.
Επανασυνδεθείτε με παλιούς φίλους. Ίσως είχατε κάποιους φίλους στο παρελθόν με τους οποίους περνούσατε καλά, αλλά χάσατε επαφή με τα χρόνια. Δοκιμάστε να επικοινωνήσετε μαζί τους κι ίσως να διαπιστώσετε ότι ενδιαφέρονται κι εκείνοι να ανακτήσουν επαφή μαζί σας.
Ενισχύστε τους οικογενειακούς σας δεσμούς. Συχνά οι οικογενειακές σχέσεις αποδυναμώνονται με το χρόνο, είτε λόγω των πολλών υποχρεώσεων και του σύγχρονου ρυθμού ζωής είτε λόγω άλλων παραγόντων. Εάν αισθάνεστε ότι το να έρθετε πιο κοντά στην οικογένεια σας, είναι κάτι που μπορεί να σας βοηθήσει, τότε δοκιμάστε να αυξήσετε την επαφή σας μαζί τους.
Αρχίστε εθελοντισμό. Ο εθελοντισμός είναι ένας εξαιρετικός τρόπος όχι μόνο για να γνωρίσετε καινούριους ανθρώπους με κοινά ενδιαφέροντα αλλά και για να ενισχύσετε τον σύνδεσμο σας με την ευρύτερη κοινότητα μέσω της προσφοράς.
Εάν αισθάνεστε έντονο άγχος με την κοινωνική συναναστροφή, εάν μέσα σας επικρατεί αρνητικότητα και θλίψη που σας απομονώνει, ή εάν νιώθετε πληγωμένοι από εμπειρίες του παρελθόντος , θα μπορούσατε να ζητήσετε τη βοήθεια ενός ψυχολόγου προκειμένου να επεξεργαστείτε και ν’ αντιμετωπίσετε αυτά τα συναισθήματα.
