Η διαταραχή αποπροσωποποίησης/αποπραγματοποίησης (DPDR) είναι μια κατάσταση ψυχικής υγείας που περιλαμβάνει το αίσθημα απόστασης ή απομάκρυνσης από τον εαυτό σας, ψυχικά ή σωματικά, και/ή μειωμένη αίσθηση της πραγματικότητας.

Η DPDR μπορεί να σας κάνει να βιώνετε μια επίμονη ή επαναλαμβανόμενη αίσθηση ότι βρίσκεστε εκτός του σώματός σας (αποπροσωποποίηση), μια αίσθηση ότι αυτό που συμβαίνει γύρω σας δεν είναι πραγματικό (αποπραγματοποίηση) ή και τα δύο συνδυαστικά.

Σε αντίθεση με άλλες ψυχωσικές διαταραχές, τα άτομα με DPDR γνωρίζουν ότι οι εμπειρίες αποστασιοποίησης δεν είναι πραγματικές. Αυτό μπορεί να τους αφήσει να αισθάνονται ανησυχία για την ψυχική τους υγεία.

Αποπραγματοποίηση VS Aποπροσωποποίηση

Παρόλο που η DPDR θεωρείται ενιαία διάγνωση, έχει δύο διαφορετικές πτυχές που μπορεί να ισχύουν ή να μην ισχύουν για ένα άτομο. Ως εκ τούτου, τα συμπτώματα της DPDR μπορεί να διαφέρουν ανάλογα με το αν βιώνεται αποπραγματοποίηση ή αποπροσωποποίηση.

Συμπτώματα αποπραγματοποίησης

Η αποπραγματοποίηση είναι μια αίσθηση απομάκρυνσης από το περιβάλλον σας και τα αντικείμενα και τους ανθρώπους σε αυτό.

Τα συμπτώματα της αποπραγματοποίησης μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Παραμόρφωση της απόστασης και του μεγέθους ή του σχήματος των αντικειμένων
• Αυξημένη επίγνωση του περιβάλλοντός σας
• Αίσθημα ότι τα πρόσφατα γεγονότα συνέβησαν στο μακρινό παρελθόν
• Το περιβάλλον που φαίνεται θολό, άχρωμο, δισδιάστατο, εξωπραγματικό, μεγαλύτερο από τη ζωή ή καρτουνίστικο
• Τα επεισόδια της διαταραχής αποπροσωποποίησης/αποπραγματοποίησης μπορεί να διαρκέσουν ώρες, ημέρες, εβδομάδες ή και μήνες. Για ορισμένους, τα επεισόδια αυτά γίνονται χρόνια, εξελίσσονται σε συνεχή συναισθήματα αποπροσωποποίησης ή αποπραγματοποίησης που μπορεί περιοδικά να βελτιώνονται ή να χειροτερεύουν

Πώς αισθάνεται κάποιος που βιώνει την αποπραγματοποίηση;

Κάποιος που βιώνει αποπραγματοποίηση μπορεί να αισθάνεται ότι ο κόσμος φαίνεται παραμορφωμένος και εξωπραγματικός, σαν να τον παρατηρεί μέσα από ένα πέπλο.

Μπορεί να αισθάνεται σαν να τους χωρίζει ένας γυάλινος τοίχος από τους ανθρώπους που τους ενδιαφέρουν. Αυτή η πτυχή της αποπραγματοποίησης μπορεί επίσης να δημιουργήσει στρεβλώσεις στην όραση και σε άλλες αισθήσεις.

Συμπτώματα αποπροσωποποίησης

Η αποπροσωποποίηση αναφέρεται στο αίσθημα αποστασιοποίησης από τον εαυτό σας. Μπορεί να αισθάνεστε σαν να παρακολουθείτε τη ζωή σας να λαμβάνει χώρα από το περιθώριο ή σαν να βλέπετε τον εαυτό σας σε μια κινηματογραφική οθόνη.

Τα συμπτώματα της αποπροσωποποίησης DPDR μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Αλεξιθυμία ή αδυναμία αναγνώρισης ή περιγραφής συναισθημάτων
• Αίσθημα φυσικού μουδιάσματος στις αισθήσεις
• Αίσθημα ρομποτισμού ή αδυναμία ελέγχου της ομιλίας ή της κίνησης
• Αίσθημα μη σύνδεσης με το σώμα, το μυαλό, τα συναισθήματα ή τις αισθήσεις σας
• Αδυναμία να συνδέσετε συναισθήματα με αναμνήσεις ή να «κατέχετε» τις αναμνήσεις σας ως εμπειρίες που σας συνέβησαν
• Η αίσθηση ότι το σώμα και τα άκρα σας είναι παραμορφωμένα (πρησμένα ή συρρικνωμένα)
• Η αίσθηση ότι το κεφάλι σας είναι τυλιγμένο σε βαμβάκι

Διάγνωση της DPDR

Σύμφωνα με την Εθνική Συμμαχία για τις Ψυχικές Ασθένειες (NAMI), περίπου τρεις στους τέσσερις ενήλικες έχουν βιώσει ένα διασχιστικό επεισόδιο στη ζωή τους, αλλά μόνο το 2% περίπου πληροί τα κριτήρια για DPDR.

Για να διαγνώσει τη DPDR, ο γιατρός πρώτα βεβαιώνεται ότι δεν υπάρχουν άλλοι λόγοι για τα συμπτώματα. Τα συμπτώματα DPDR μπορεί να εμφανιστούν με χρήση ναρκωτικών, διαταραχή επιληπτικών κρίσεων ή άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας, όπως κατάθλιψη, άγχος, διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD) ή οριακή διαταραχή προσωπικότητας.

Μερικές φορές, γίνονται απεικονιστικές και άλλες εξετάσεις για να αποκλειστούν σωματικά προβλήματα. Ψυχολογικά τεστ, ειδικές δομημένες συνεντεύξεις και ερωτηματολόγια μπορούν επίσης να βοηθήσουν στη διάγνωση της DPDR.

Μόλις αποκλειστούν άλλες πιθανές αιτίες, ο κλινικός ιατρός εξετάζει τα κριτήρια DPDR όπως περιγράφονται στο Διαγνωστικό και Στατιστικό Εγχειρίδιο Ψυχικών Διαταραχών (DSM-5), συμπεριλαμβανομένων:

• Επίμονα ή επαναλαμβανόμενα επεισόδια αποπροσωποποίησης, αποπραγματοποίησης ή και των δύο
• Κατανόηση από το άτομο ότι αυτό που αισθάνεται δεν είναι πραγματικό
• Σημαντική δυσφορία ή έκπτωση της κοινωνικής ή επαγγελματικής λειτουργικότητας που προκαλείται από τα συμπτώματα

Κύριες αιτίες της DPDR

Συχνά, τα άτομα με DPDR έχουν βιώσει τραύματα στο παρελθόν στη ζωή τους, όπως:

• Συναισθηματική ή σωματική κακοποίηση ή παραμέληση στην παιδική ηλικία
• Απρόσμενος θάνατος αγαπημένου προσώπου
• Μάρτυρες ενδοοικογενειακής βίας

Το έντονο στρες, το άγχος και η κατάθλιψη είναι κοινές αιτίες για το DPDR. Η έλλειψη ύπνου ή ένα υπερδιεγερτικό περιβάλλον μπορεί επίσης να επιδεινώσει τα συμπτώματα του DPDR.

Παράγοντες κινδύνου της DPDR

Ορισμένοι άνθρωποι είναι πιο ευάλωτοι σε ψυχιατρικές διαταραχές από άλλους. Για παράδειγμα, οι γυναίκες έχουν περισσότερες πιθανότητες από τους άνδρες να εμφανίσουν αποπροσωποποίηση/αποπραγματοποίηση ή κάποιο άλλο είδος διασχιστικού συμβάντος.

Άλλοι παράγοντες κινδύνου για DPDR περιλαμβάνουν:

• Ιστορικό ψυχαγωγικής χρήσης ναρκωτικών, η οποία μπορεί να πυροδοτήσει επεισόδια αποπροσωποποίησης ή αποπραγματοποίησης
• Μια έμφυτη τάση αποφυγής ή άρνησης δύσκολων καταστάσεων- δυσκολία προσαρμογής σε δύσκολες καταστάσεις
• Κατάθλιψη ή άγχος, ιδιαίτερα σοβαρή ή παρατεταμένη κατάθλιψη ή άγχος με κρίσεις πανικού
• Βίωση ή παρακολούθηση τραυματικού γεγονότος ή κακοποίησης ως παιδί ή ενήλικας
• Σοβαρό άγχος σε οποιονδήποτε τομέα της ζωής, από τις σχέσεις μέχρι τα οικονομικά και την εργασία

Τύποι DPDR

Η DPDR είναι ένας από τους τέσσερις τύπους διασχιστικών διαταραχών.

Αυτές οι διαταραχές είναι διαγνώσιμες καταστάσεις στις οποίες υπάρχει μια κατακερματισμένη αίσθηση ταυτότητας, αναμνήσεων και/ή συνείδησης. Εάν δεν αντιμετωπιστούν, οι διαχωριστικές διαταραχές μπορεί να οδηγήσουν σε κατάθλιψη και άγχος και πιστεύεται ότι συνδέονται με ιστορικό τραύματος.

Σύμφωνα με το DSM-5, άλλες διαχωριστικές καταστάσεις περιλαμβάνουν:

• Διασχιστική αμνησία: Μια κατάσταση που συνεπάγεται την αδυναμία να θυμηθείτε σημαντικές πληροφορίες για τη ζωή σας
• Διασχιστική φυγή: Μια μορφή αναστρέψιμης αμνησίας που αφορά την προσωπικότητα, τις αναμνήσεις και την προσωπική ταυτότητα
• Διασχιστική διαταραχή ταυτότητας (DID): Μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από την παρουσία δύο ή περισσότερων διαφορετικών προσωπικοτήτων μέσα σε ένα άτομο

Θεραπεία της DPDR

Για ορισμένους, η ανάκαμψη πραγματοποιείται οργανικά, χωρίς επίσημη θεραπεία.

Άλλοι χρειάζονται στοχευμένες, εξατομικευμένες θεραπείες για να ανακάμψουν πλήρως από τη DPDR. Οι πιθανότητες αυτής της ανάκαμψης είναι καλύτερες όταν αντιμετωπίζονται επιτυχώς οι υποκείμενοι στρεσογόνοι παράγοντες που συνέβαλαν και προκάλεσαν την αποπροσωποποίηση και την αποπραγματοποίηση.

Ψυχοθεραπεία

Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος αντιμετώπισης της DPDR είναι η ψυχοθεραπεία. Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT), για παράδειγμα, διδάσκει στρατηγικές για τον αποκλεισμό της εμμονικής σκέψης σχετικά με το να αισθάνεστε πράγματα που δεν είναι πραγματικά. Η CBT διδάσκει επίσης τεχνικές απόσπασης της προσοχής, όπως:

• Τεχνικές γείωσης που απευθύνονται στις αισθήσεις για να σας βοηθήσουν να νιώσετε περισσότερο σε επαφή με την πραγματικότητα – παίζοντας δυνατή μουσική για να ενεργοποιήσετε την ακοή, για παράδειγμα, ή κρατώντας ένα παγάκι για να νιώσετε συνδεδεμένοι με την αίσθηση.
• Ψυχοδυναμικές τεχνικές που εστιάζουν στην επεξεργασία των συγκρούσεων και των αρνητικών συναισθημάτων από τα οποία οι άνθρωποι τείνουν να αποσυνδέονται, και την παρακολούθηση από στιγμή σε στιγμή (εστίαση σε αυτό που συμβαίνει τη στιγμή), μαζί με την επισήμανση της διάστασης και του αποτελέσματος.

Φάρμακα

Δεν υπάρχουν φάρμακα εγκεκριμένα ειδικά για τη θεραπεία της διαταραχής αποπροσωποποίησης/ αποπραγματοποίησης. Ωστόσο, ο επαγγελματίας υγείας μπορεί να σας συνταγογραφήσει αγχολυτικά και αντικαταθλιπτικά φάρμακα για να βοηθήσουν στην ανακούφιση ή την ανακούφιση από τα συμπτώματα της DPDR.

Αντιμετώπιση της DPDR

Εκτός από την ψυχοθεραπεία, υπάρχουν μερικές στρατηγικές που μπορούν να σας βοηθήσουν να παραμείνετε προσγειωμένοι ή/και να επιστρέψετε στην πραγματικότητα όταν βιώνετε συμπτώματα DPDR.

• Τσιμπήστε το δέρμα στο πίσω μέρος του χεριού σας.
• Χρησιμοποιήστε τη θερμοκρασία για να μετατοπίσετε την εστίασή σας- τοποθετήστε στο χέρι σας κάτι που είναι πολύ κρύο ή πολύ ζεστό (αλλά όχι πολύ καυτό).
• Κοιτάξτε γύρω στο δωμάτιο και μετρήστε ή ονομάστε τα αντικείμενα που βλέπετε.
• Κρατήστε τα μάτια σας σε κίνηση για να μην ξεχαστείτε.
• Επιβραδύνετε την αναπνοή σας -ή πάρτε μεγάλες, βαθιές αναπνοές- και δώστε προσοχή καθώς εισπνέετε και εκπνέετε.
• Εξασκηθείτε στο διαλογισμό για να αναπτύξετε μεγαλύτερη επίγνωση της εσωτερικής σας κατάστασης.
• Πλησιάστε έναν φίλο ή ένα αγαπημένο σας πρόσωπο και ζητήστε του να συνεχίσει να σας μιλάει.

Υποστήριξη αγαπημένου προσώπου με DPDR

Εάν το αγαπημένο σας πρόσωπο έχει DPDR, κάντε ό,τι μπορείτε για να παραμείνετε υποστηρικτικοί. Επιπλέον, ενθαρρύνετέ τον να αναζητήσει θεραπεία, είτε μέσω ψυχοθεραπείας, φαρμακευτικής αγωγής, αυτοβοήθειας ή συνδυασμού αυτών των επιλογών.

Η διάγνωση της διαταραχής αποπροσωποποίησης/αποπραγματοποίησης μπορεί να είναι ανατρεπτική και συγκεχυμένη. Ωστόσο, μόλις καταλάβετε ότι τα συμπτώματα που βιώνετε έχουν αναγνωρίσιμη και λογική αιτία, μπορεί να αρχίσετε να αισθάνεστε λιγότερο ανήσυχοι και αγχωμένοι. Είναι επίσης σημαντικό να υπενθυμίζετε στον εαυτό σας ότι η ψυχοθεραπεία είναι ένας σημαντικός τρόπος για να αντιμετωπίσετε αποτελεσματικά μία τέτοια ψυχική κατάσταση.