Κόρη μίας ανταγωνιστικής μητέρας: «Άσε με να ζήσω, μη με καταβροχθίζεις»

Είναι σε όλους μας γνωστό, το Οιδιπόδειο Σύμπλεγμα το οποίο αναφέρεται σε ένα από τα ψυχοσεξουαλικά στάδια ανάπτυξης ενός αγοριού, στο οποίο το αγόρι, ασυνείδητα, επιθυμεί σεξουαλικά το γονέα του αντίθετου φύλου δηλαδή τη μητέρα, ενώ παράλληλα, νιώθει αντιζηλία για το γονέα του ίδιου φύλου, τον πατέρα.

Γράφει η ψυχολόγος Ανδριάννα Γεροντή

www.kethesy.gr

Κάτι παρόμοιο συμβαίνει με το σύνδρομο της Ηλέκτρας. Το κορίτσι, σε ένα από τα ψυχοσεξουαλικά στάδια ανάπτυξης του,  επιθυμεί τον πατέρα και τρέφει αντιζηλία και αρνητικά συναισθήματα προς τη μητέρα.

Στο πλαίσιο του συμπλέγματος της Ηλέκτρας, το κορίτσι ανταγωνίζεται τη μητέρα, θεωρώντας την αντίζηλό της. Είναι επιθετική απέναντι της και αυτή η επιθετικότητα, δημιουργεί στην ίδια, αγωνία και ενοχή.

Σε μια ομαλή εξέλιξη, η κόρη ξεπερνάει αυτό το στάδιο, όταν αρχίζει να ταυτίζεται με το γονέα του ίδιου φύλου, δηλαδή την μητέρα.

Αρχίζει να κάνει πράγματα όπως εκείνη, να ντύνεται, να μιλάει και να συμπεριφέρεται όπως η μητέρα της.

Τότε ταυτίζεται μαζί της και αρχίζει να γοητεύει και έτσι επέρχεται η λύση του συνδρόμου. Συχνά όμως το στάδιο αυτό δεν ξεπερνιέται ομαλά και τότε αρχίζουν τα προβλήματα.

Η μητέρα όπως όλοι γνωρίζουμε, είναι το πρώτο αντικείμενο αγάπης στη ζωή μας, ο «σημαντικός άλλος».

Η σχέση μητέρας-κόρης είναι η πιο ισχυρή μεταξύ των γυναικών και είναι εκείνη που θα αποτελέσει το πρότυπο για τις μετέπειτα διαπροσωπικές σχέσεις της κόρης, δεδομένου ότι η κόρη, μέσω της μητέρας της, γνωρίζει συνειδητά ή ασυνείδητα τη γυναικεία φύση και τον τρόπο που σκέφτεται και συμπεριφέρεται μια γυναίκα, διαμορφώνοντας έτσι, τη δική της ταυτότητα.

Με τον ίδιο τρόπο, διαμορφώνεται και η εικόνα της για τον εαυτό της.

Όταν η μητέρα είναι υποστηρικτική προς τις επιθυμίες της κόρης και καλύπτει τις συναισθηματικές της ανάγκες, εκείνη σχηματίζει θετική εικόνα για τον εαυτό της, αναγνωρίζοντας τις ικανότητες, τα ταλέντα και τα καλά στοιχεία της προσωπικότητας της.

Επιπλέον, ενισχύεται η ασφάλεια που βιώνει για το περιβάλλον της και ευνοείται η κοινωνική της προσαρμογή.

Αντίθετα, όταν η μητρική αγάπη δίνεται υπό προϋποθέσεις ή δεν δίνεται καθόλου παρά μόνο σαν καθήκον, δημιουργείται ένας ανασφαλής δεσμός ανάμεσα στη μητέρα και στην κόρη, με πολλαπλές συνέπειες στην ψυχική υγεία της δεύτερης και αφήνοντας της ένα μεγάλο κενό, το οποίο πιθανώς θα προσπαθεί να γεμίσει διαρκώς, χωρίς αποτέλεσμα.

Ένα  σημαντικό στοιχείο το οποίο ανιχνεύεται στη σχέση μητέρας – κόρης με άλυτο σύμπλεγμα,  είναι ο ανταγωνισμός, ο οποίος  μπορεί να υπάρχει και από τις δύο πλευρές και εμφανίζεται κυρίως στην εφηβεία. Τότε που η κόρη μετά από τόσα χρόνια εξιδανίκευσης της μητέρας, πλέον την αμφισβητεί έχοντας την ανάγκη να αποτινάξει την εξουσία της από πάνω της και να καταφέρει να αυτονομηθεί.

Είναι τότε που η μητέρα έχει αρχίσει να μεγαλώνει, αφήνοντας πίσω της, την εποχή της νεότητας, (πλήγμα βαρύ για τις περισσότερες γυναίκες)  και η ζήλεια προς την νεότερη και ομορφότερη γυναίκα-κόρη, είναι ένας λόγος ανταγωνισμού.

Από την άλλη, ένας πολύ δεμένος πατέρας με την κόρη, ένα άλυτο σύμπλεγμα, οξύνει την κατάσταση, κάνοντας τη μητέρα να νιώθει παραμελημένη και δημιουργώντας της τον τεράστιο φόβο πως κινδυνεύει να χάσει τον θρόνο της και  το χειρότερο απ’ όλα είναι πως η ίδια της η κόρη είναι εκείνη που πρόκειται να την αποκαθηλώσει.

Έτσι λοιπόν  όπως κάθε βασίλισσα, όταν κινδυνεύει να χάσει τον θρόνο της, βάζει σε εφαρμογή διάφορα πανούργα σχέδια.

Αν δε η κόρη, φαίνεται να πετυχαίνει και σε επαγγελματικό επίπεδο, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν ακόμη περισσότερο. Στο πρόσωπο της, η μητέρα βλέπει όσα η ίδια δεν μπόρεσε ποτέ να είναι, όσα η ίδια ποτέ δεν κατάφερε και αυτό την κλονίζει εντελώς, κάνοντας τον ανταγωνισμό ακόμη μεγαλύτερο.

Το φυσιολογικό και το υγιές, είναι μια μητέρα να είναι περήφανη για την κόρη της και να θέλει να την δει ευτυχισμένη. Όμως μια μητέρα με τους παραπάνω φόβους βλέποντας την κόρη της ως απειλή και την προσοχή να αποσπάται από εκείνη, ξεκινά να εκφράζει τη δυσαρέσκειά της με αντίποινα, τιμωρίες και επιβολή.

Εδώ δεν θα πρέπει να παραλείψουμε και τη συμβολή της κόρης σε όλο αυτό το παιχνίδι. Μια κόρη που συναισθηματικά χρειάζεται πολύ τη μητέρα της και γνωρίζει πως ότι  και αν της συμβεί θα τρέξει σε εκείνη, αλλά παράλληλα διεκδικεί την τρυφερότητα και την προσοχή του πατέρα της, ο οποίος θα αποτελέσει και το βασικό πρότυπο του αυριανού άνδρα της.

Επομένως η σύγκρουση και η ανταγωνισμός, πυροδοτείται συνεχώς, μην αφήνοντας να δημιουργηθεί μια ισορροπημένη σχέση, μεταξύ μητέρας – κόρης.

Επομένως, έχουμε μια μητέρα, η οποία αρνείται να παραδώσει τη σκυτάλη στην κόρη της, έχοντας  μια ανομολόγητη σκέψη που ουρλιάζει δυνατά: «Μην μου θυμίζεις με την παρουσία σου αυτό που πλέον δεν μπορώ να είμαι;» όταν η κόρη φωνάζει επίσης «Άσε με να ζήσω, μην με καταβροχθίζεις με την παρουσία σου;».

Παρόλα αυτά, πολλές φορές, ανάλογα με τον χαρακτήρα της, μια μητέρα, θεωρώντας την κόρη της αντανάκλαση του εαυτού της, απαιτεί από εκείνη να ξεχωρίζει, ώστε να μπορεί η ίδια να καυχιέται στους γύρω της.

Στην ουσία όμως, εκείνο που της ζητάει, είναι να είναι καλή κόρη αλλά όχι τόσο, ώστε να την επισκιάζει.

Η κόρη από την άλλη, αφενός πασχίζει να μοιάσει στη μητέρα και αφ’ ετέρου, νιώθει την περιφρόνηση και την επιθετική συμπεριφορά της, αδυνατώντας να  καταλάβει τον λόγο. Θεωρεί πως φταίει η ίδια που δεν είναι ποτέ αρκετά καλή όσο η μητέρα θα ήθελε να είναι, πως φταίει που κάνει τα πάντα λάθος και αρχίζει να πιστεύει πως δεν αξίζει ακόμη και όταν τα επιτεύγματα της είναι εμφανή.

Ως αποτέλεσμα, δυσκολεύεται να δομήσει σωστά, την αίσθηση που έχει για τον εαυτό της, δυσκολεύεται να κατανοήσει πώς πρέπει τελικά να είναι ή πώς είναι σωστό να είναι.

Σε κάθε της κατόρθωμα, δέχεται τα πυρά της μητέρας με αποτέλεσμα όχι μόνο να μπερδεύεται ακόμη περισσότερο, αλλά συχνά στο τέλος να παραιτείται, εξαγοράζοντας την αγάπη της μητέρας, πουλώντας την ελευθερία της ψυχής της, δεδομένου πως η βαθύτερη ανάγκη της, όπως και κάθε παιδιού, είναι να είναι αγαπητή και αρεστή.

Ο ρόλος  του ζευγαριού

Ως κλείσιμο θα αναφερθώ  σε έναν πολύ σημαντικό ρόλο, ο οποίος κατέχει ιδιαίτερη θέση σε αυτή τη σχέση και είναι ο ρόλος  του ζευγαριού, ο οποίος επηρεάζει όχι μόνο  τη σχέση μητέρα – κόρης αλλά και όλες τις υπόλοιπές σχέσεις της τελευταίας.

Εάν η σχέση του ζευγαριού λοιπόν, είναι αρκετά καλή και οι δυο γονείς, στέκονται σταθερά με αυτογνωσία και επίγνωση των δικών τους προσωπικών θεμάτων και μη φέρνοντας τα, μέσα στη σχέση τους με τα παιδιά τους και αν με αγάπη θέτουν τα όρια και παραμένουν στη θέση τους, τότε και το στάδιο της ζήλειας και του ανταγωνισμού μεταξύ μητέρας και κόρης, θα είναι πιο ήπιο και  ισορροπημένο.

Σχετικά άρθρα