Τον Σεπτέμβριο του 2014, έγραψα ένα άρθρο με τίτλο: «Πώς οι διαστρεβλωμένες σκέψεις αυξάνουν το άγχος;». Το άρθρο αυτό αφορούσε τις 10 πιο κοινές γνωστικές διαστρεβλώσεις. Πρόκειται ουσιαστικά για λάθη της σκέψης. Παρόλο που είναι εύκολα να τα ορίσουμε και να τα αναγνωρίσουμε, είναι αρκετά δύσκολο να τα ξεπεράσουμε. Χρειάζεται δουλειά και επιμονή  για να ξεπεράσουμε τέτοιου είδους σκέψεις, που μόνο δυστυχισμένους μπορούν να μας κάνουν.

Μια από αυτές τις διαστρεβλώσεις είναι η προσωποποίηση (personalization). Όταν αυτός ο τρόπος σκέψης χαρακτηρίζει κάποιον, εκείνος αισθάνεται εσφαλμένα ότι ο ίδιος είναι η αιτία προβλημάτων, για τα οποία στην πραγματικότητα δεν έχει καμία ευθύνη. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο η προσωποποίηση είναι μία βασική πηγή άγχους και δυστυχίας.

Η προσωποποίηση μπορεί να εμφανιστεί με 2 τρόπους. Ο πρώτος είναι το να κατηγορεί κανείς τον εαυτό του για κάθε δυσκολία ή αναποδιά που προκύπτει στον δρόμο του. Ο δεύτερος είναι να αισθάνεται κανείς υπεύθυνος για την ευτυχία των άλλων ανθρώπων (για αυτή την περίπτωση θα μιλήσουμε σε επόμενο άρθρο).

Ας εστιάσουμε στην πρώτη περίπτωση. Είναι κοινός τόπος ότι όλοι στη ζωή μας βιώνουμε διαφόρων ειδών απογοητεύσεις. Ωστόσο, τα άτομα που τείνουν να προσωποποιούν αυτές τις καταστάσεις, θεωρούν αναπόφευκτα ότι τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οφείλονται σε κάποιο ελάττωμα του χαρακτήρα τους, σε κάποια δική τους ανεπάρκεια.

Ας σκεφτούμε το εξής παράδειγμα: Δεν κατάφερες να πάρεις την προαγωγή, που τόσο περίμενες, και υποθέτεις ότι δεν είσαι αρκετά καλός/-ή στη δουλειά σου. Μπορεί όμως να υπάρχουν χίλιες άλλες εξηγήσεις που να μην προέρχονται ή επηρεάζονται από εσένα. Ίσως η εταιρεία σου να μην έχει την οικονομική δυνατότητα να προχωρήσει σε αυτή την προαγωγή. Ίσως να έπιασε τη θέση ο ανιψιός του αφεντικούς σου. Ίσως… ίσως…

Ένα άλλο παράδειγμα. Περιμένεις μία φίλη ή έναν φίλο στο σπίτι για καφέ. Κάποια στιγμή σε παίρνει τηλέφωνο και στο ακυρώνει. Εφόσον δεν σου έδωσε κάποια σαφή εξήγηση, εσύ θα θεωρήσεις ότι λογικά δεν θα θέλει να σε δει, ή θα σε βαριέται ή μάλλον θα δέχτηκε κάποια πιο ενδιαφέρουσα πρόταση. Ωστόσο, ο λόγος μπορεί να κρύβεται σε κάποιο ξαφνικό οικογενειακό πρόβλημα. Ίσως ο φίλος ή η φίλη, είναι ένα άτομο που σκέφτεσαι σαν κι εσένα και ακύρωσε το ραντεβού γιατί φοβάται ότι δεν είναι αρκετά καλή παρέα.

Ένα τρίτο παράδειγμα έρχεται από τον ίδιο μου τον εαυτό, από την περίοδο που νόσησα από μία χρόνια ασθένεια. Πίστευα πραγματικά ότι είναι δικό μου το φταίξιμο. Πίστευα ότι δεν μπορούσα να αποκτήσω ξανά την υγεία μου λόγω κάποιας δικής μου ανικανότητας.

Πώς μπορούμε όμως να βγούμε από αυτόν τον φαύλο κύκλο;

Προσπάθησε να αποκτήσεις επίγνωση της τάσης σου να κατηγορείς για όλα τα στραβά τον εαυτό σου

Το να αναγνωρίσεις το πρόβλημα είναι το πρώτο βήμα που θα σε βοηθήσει να αλλάξεις τρόπο σκέψης. Τη στιγμή που θα αναγνωρίσεις τι κάνεις, μπορείς να ρωτήσεις τον εαυτό σου αν αυτό που σκέφτεσαι είναι λογικό και πιθανό.

Όταν θα θέσεις στον εαυτό σου αυτό το ερώτημα, θα δεις ότι το πιθανότερο είναι να καταλήξεις στο ότι οι συνεχείς κατηγορίες προς τον εαυτό σου δεν έχουν κανένα νόημα. Οι απογοητεύσεις και οι δυσκολίες είναι αναπόφευκτες σε αυτή τη ζωή. Κανείς δεν μπορεί να μείνει αλώβητος.

Αυτό ο τρόπος σκέψης και επίγνωσης μπορεί να σε βοηθήσει να αντικαταστήσεις τις κατηγορίες προς τον εαυτό σου με τη συμπόνια. Αντιμετώπισε το: Η ζωή είναι σκληρή κάποιες φορές. Δεν υπάρχει λόγος να το κάνεις αυτό στον εαυτό σου…

Αναγνώρισε ότι δεν μπορείς πάντα να ξέρεις τα κίνητρα πίσω από τις πράξεις των ανθρώπων

Την επόμενη φορά που θα νιώσεις πληγωμένος/-η από τη συμπεριφορά κάποιου, –  του συντρόφου σου που αυτές τις μέρες έχει πολλά νεύρα, του φίλου που δεν σε έχει πάρει τηλέφωνο εδώ και τόσες μέρες, του προϊσταμένου σου που δεν σου έδωσε την προαγωγή– αντί να ρίξεις όλο το φταίξιμο στον εαυτό σου, καλό θα ήταν να αναγνωρίσεις ότι οι λόγοι για τους οποίους οι άνθρωποι συμπεριφέρονται με έναν συγκεκριμένο τρόπο δεν είναι πάντα ξεκάθαροι.

Ο καθένας έχει τα δικά του στο κεφάλι του. Ο σύντροφός σου μπορεί να αντιμετωπίζει κάποιο πρόβλημα στη δουλειά. Ο φίλος μπορεί να έχει πνιγεί στις οικογενειακές υποχρεώσεις. Όσο για τον προϊστάμενο σου, τα είπαμε πριν.

Ελπίζω οι προτάσεις μου να σου φανούν με κάποιο τρόπο χρήσιμες. Θα τα ξαναπούμε…

 

Γράφει η Toni Bernhard J.D. για το PsychologyToday