Γράφει η Ψυχολόγος ΜΑΡΙΑ ΛΑΙΟΥ
Τα τελευταία χρόνια συζητιέται έντονα σε παγκόσμια κλίμακα το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης. Πιο συγκεκριμένα, τα θύματα αποκαλύπτουν το τραγικό γεγονός, τις συνθήκες γύρω από αυτό και τις περισσότερες φορές κατονομάζουν τον φερόμενο ως δράστη. Παρά το γεγονός ότι το φαινόμενο της σεξουαλικής κακοποίησης είναι ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο και προσωπικό ζήτημα φαίνεται να έχει εγείρει σε μια μεγάλη μερίδα του πληθυσμού ένα ιδιαίτερα «αδιάκριτο» (το λιγότερο) ερώτημα και αυτό είναι το «γιατί» κάποια από τα θύματα καθυστερούν να καταγγείλουν την σεξουαλική παραβίαση που υπέστησαν στις αρμόδιες αρχές.
Σε αυτό το σημείο λοιπόν , είναι σημαντικό να προσέξουμε τον τρόπο που τίθεται το ίδιο το ερώτημα. Τι μπορεί να κρύβει από πίσω αυτό το μεγάλο «Γιατί» που τόσο εύκολα χρησιμοποιούμε; Μήπως φέρνει το θύμα στην θέση του κατηγορούμενου; To Γιατί «ανοίγει» ή περισσότερο «κλείνει» την συζήτηση ; Και τελικά, αυτή η μεγάλη μερίδα του πληθυσμού που θέτει το συγκεκριμένο ερώτημα περιμένει όντως μια απάντηση ή έχει μια προδιαγεγραμμένη απάντηση στο νου της ; Μήπως δυστυχώς μέσα από αυτήν την ερώτηση καθρεπτίζεται η ανετοιμότητα της κοινωνίας να ακούσει πόσο μάλλον να χειριστεί ένα τέτοιο ζήτημα με προσοχή και αξιοπρέπεια;
Όπως είναι εύκολα κατανοητό από τα παραπάνω το ίδιο το ερώτημα στην βάση του είναι ιδιαίτερα αποθαρρυντικό και αποδυναμωτικό και δείχνει πολλά σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο. Ωστόσο, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι υπάρχουν πολλοί και διάφοροι λόγοι που ένα θύμα σεξουαλικής βίας μπορεί να καθυστερήσει να αποκαλύψει το τραυματικό γεγονός και καθένας από αυτούς κρύβει πολύ πόνο.
Αρχικά, το θύμα που έχει εξαναγκαστεί με βίαιο τρόπο σε σεξουαλικές πράξεις δεν αποκαλύπτει το τραυματικό του βίωμα διότι βιώνει έντονα ένα εξαιρετικά διαβρωτικό συναίσθημα αυτό της ντροπής. Καθώς είχε την ανάγκη να υπερασπιστεί τον εαυτόν του και δυστυχώς δεν τα κατάφερε, μένει ανάξιο και ταπεινωμένο. Θεωρεί για τον εαυτό του ότι είναι σε τέτοιο βαθμό ανάξιο και ελαττωματικό που είναι πεπεισμένο ότι αυτό θα καθρεφτιστεί και στο βλέμμα των άλλων. Έτσι, μένει κρυμμένο καθώς φοβάται ότι θα ρεζιλευτεί συμπιέζοντας σε τέτοιον βαθμό τα δυσφορικά του συναισθήματα ( πχ φόβο, λύπη κα ) που χάνει την επαφή με τον εαυτό του. Πώς να μπορέσει λοιπόν να συνειδητοποιήσει πόσο μάλλον να λεκτικοποιήσει και μετέπειτα να καταγγείλει το περιστατικό;
Ακόμη, το σεξουαλικά κακοποιημένο υποκείμενο είναι τόσο ενοχοποιημένο που κατηγορεί τον εαυτό του για το ίδιο του το τραύμα σε σημείο που νιώθει ότι του αξίζει αυτό που του συνέβη. Ο εσωτερικός αυστηρός κριτής που εδρεύει στον ψυχισμό του δεν σταματά να κατηγορεί το άτομο με αποτέλεσμα το ίδιο να σιωπά. Αυτό συμβαίνει διότι ένα μέρος του εαυτού αυτου του ατόμου προτιμά να αυτομέμφεται παρά να συνειδητοποιήσει ότι έμεινε αβοήθητο στα χέρια του θύτη του.
Στην συνέχεια είναι σημαντικό να τονιστεί ότι τα πρόσωπα που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά καθυστερούν ή και δεν αποκαλύπτουν ποτέ το περιστατικό διότι φοβούνται για τις συνέπειες αυτής τους της πράξης. Η σιωπή τους λοιπόν για τα θύματα είναι μια «στρατηγική επιβίωσης» καθώς με αυτόν τον τρόπο μπορεί να προστατεύουν την ασφάλεια και την υπόληψη την δική τους και της οικογένειας τους. Ακόμη, υπάρχει η πιθανότητα να ανησυχούν ότι θα χάσουν την δουλειά τους ή ότι θα υποστούν κάποιο πλήγμα στην κοινωνική τους ζωή.
Είναι αξιόλογο ακόμη να σημειωθεί το γεγονός ότι πολλά από τα κακοποιημένα σεξουαλικά άτομα μπορεί στο παρελθόν να είχαν επιχειρήσει να καταγγείλουν το περιστατικό αλλά αυτή τους η προσπάθεια να μην βρήκε πρόσφορο έδαφος. Σύμφωνα με έρευνες, ένα μεγάλο ποσοστό των ατόμων που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά έχουν επιλέξει να σιωπήσουν ως απάντηση στις αντιδράσεις ατόμων οικείων που με την στάση τους δεν έδειξαν να πιστεύουν το θύμα ή να το στηρίζουν συναισθηματικά ενώ μπορεί να είχαν την πρόθεση να το κάνουν. Τα ερευνητικά δεδομένα ακόμη καταδεικνύουν ότι μια μεγάλη μερίδα ατόμων που έχουν παραβιαστεί σεξουαλικά δεν προχωρούν σε επίσημη καταγγελία του περιστατικού διότι έλαβαν από επίσημους ιατρικούς και κοινωνικούς φορείς άστοχα, επικριτικά και πληγωτικά σχόλια , που κάθε άλλο παρά ενθάρρυναν την αποκάλυψη του τραυματικού γεγονότος. Επιπρόσθετα, αν λάβουμε υπόψιν τις άμυνες που χρησιμοποιεί το θύμα προκειμένου να επιβιώσει, οι οποίες είναι η άρνηση ή η υποτίμηση του ίδιου του περιστατικού, δεν είναι καθόλου δύσκολο να κατανοήσουμε πόσο δύσκολο είναι για το θύμα να αποτινάξει το «προσωπείο» που καθησυχάζει τον περίγυρο πως όλα είναι καλά και να καταγγείλει το περιστατικό.
Τέλος το θύμα είναι τόσο ταλαιπωρημένο ψυχικά και αμφισβητεί σε τέτοιο βαθμό την τραυματική του πραγματικότητα που έχει ανάγκη να του επιβεβαιώσει κάποιο άλλο άτομο ότι έχει κακοποιηθεί ώστε να προβεί σε τυχόν καταγγελία. Σε αυτό συντελεί δραματικά το γεγονός ότι τα άτομα που έχουν τραυματιστεί σεξουαλικά έχουν εσωτερικοποιήσει την σεξουαλική κακοποίηση με τρόπο παρόμοιο με αυτό των εκάστοτε κοινωνικών αφηγήσεις και αυτός είναι ένας σοβαρός λόγος που δεν είναι σίγουρα αν η ίδια τους η εμπειρία είναι κακοποιητική και «άξια» καταγγελίας.
Εν κατακλείδι, τα άτομα που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά και δεν έχουν καταγγείλει το περιστατικό δεν υπηρετούν σε καμία περίπτωση κανενός είδους συμφέροντα . Τα θύματα επιλέγουν να υπομείνουν τον πόνο σιωπηλά, προσφέροντας γαλήνη στην ψυχή τους με αυτόν τον τρόπο. Η σιωπή για τα κακοποιημένα άτομα είναι η μοναδική απάντηση που μπορούν να δώσουν ώστε να προστατευτούν παρόλο που κάποιοι από τους «έξω» την εκλαμβάνουν ως σημάδι ανειλικρίνειας και παθητικότητας. Η σιωπή αποτελεί για εκείνα μια «στρατηγική επιβίωσης» , μια στρατηγική ικανή να σιωπήσει τα δυσφορικά συναισθήματα που συνοδεύουν την τρομακτική αυτή εμπειρία. Άλλωστε, όταν μια κοινωνία δεν μπορεί να σεβαστεί την σιωπή των ευάλωτων πώς περιμένει από τα τελευταία να κοινοποιήσουν το γεγονός, να υπερασπιστούν το βίωμα τους και να καταγγείλουν τους θύτες; Πώς ενώ δεν σεβόμαστε την σιωπή του θύματος περιμένουμε να σταθεί ενδυναμωμένο και να προστατεύσει μελλοντικά άλλα άτομα;…
….. Σιωπή.
Ψυχολόγος, ΜSc Clinical Neuropsychology/MSc Clinical and Community Psychology
Τηλέφωνο: 6986823375
e-mail: [email protected]
Instagram:@
Facebook: https://www.facebook.com/marialaioupsychologist
Article Image cover fromhttp://www.depositphotos.com/
