Καθημερινά ακούμε από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης για φαινόμενα σεξουαλικής παρενόχλησης και βιασμού. Περιστατικά που συνέβησαν Πριν από χρόνια και άλλα που λαμβάνουν χώρα στις μέρες μας βγαίνουν συνεχώς στην επιφάνεια.

Η κοινωνία πια είναι έτοιμη όσο ποτέ δεν ήταν να στρέψει την προσοχή της σε αυτό το σημαντικό κοινωνικό φαινόμενο που τόσα χρόνια θεωρούνταν απαγορευμένο. Το ενδιαφέρον του κόσμου, ο τύπος και οι ηγεσίες καλούνται πλέον να δουν κατάματα αυτό το άλλοτε υποβόσκον πρόβλημα.

Ισχύουσα νομοθεσία για τον βιασμό βρίσκεται πια υπό συζήτηση και οι νόμοι ξαναγράφονται Σύμφωνα με τις επιταγές της εποχής και σίγουρα δικαιότερες για τα θύματα και αυστηρότερες για τους θύτες.

Ορισμός του βιασμού

Υπάρχουν τρεις τρόποι με τους οποίους ένα άτομο μπορεί να συνευρεθεί σεξουαλικά με ένα άλλο άτομο: με τη συναίνεση του, μέσω πίεσης δηλαδή εκβιαστικά και με τη χρήση βίας.

Η πρώτη μορφή συνεύρεσης προϋποθέτει πως και τα δύο μέλη ελεύθερα αποφασίζουν να προχωρήσουν στη σεξουαλική πράξη λόγω συναισθημάτων η απλής φυσικής έλξης.

Η δεύτερη μορφή το άτομο έχεις αναγκάζεται στη σεξουαλική πράξη από έναν άλλον ο οποίος μέσω της ισχύος του ή της θέσης του εκβιάζει το θύμα.

Το τρίτο πια είδος αποτελεί και τον αδιαμφισβήτητο ορισμό του βιασμού καθώς το άτομο εκφοβίζεται και μέσω της βίας καταπατάται η φυσική του υπόσταση και υφίσταται τη σεξουαλική πράξη. Περιλαμβάνει απειλές για τη ζωή του τραυματισμούς ξύλο και πολλές άλλες μορφές κακοποίησης στις οποίες υποβάλλεται το θύμα από τον θύτη για να πραγματοποιηθεί η συνεύρεση αλλά και κατά τη διάρκεια αυτής.

Γενικότερα, είναι απαραίτητο να γίνει κατανοητό πως οποιαδήποτε σεξουαλική πράξη δεν περιλαμβάνει τη συναίνεση και των δύο ανθρώπων είναι βιασμός. Αξιοσημείωτο είναι πως σε πολλές περιπτώσεις, ο θύτης φροντίζει ώστε το θύμα να μην μπορεί καν να καταλάβει τι του συμβαίνει με την χρήση ουσιών που προκαλούν απώλεια των αισθήσεων.

Ο βιασμός ως σύμπτωμα μιας σαθρής κοινωνίας

Οι ψυχίατροι και ειδικοί ψυχικής υγείας κατηγοριοποιούν το βιασμό ως ένα σύμπτωμα ψυχικής δυσλειτουργίας. Ωστόσο, το ενδιαφέρον των επιστημόνων άργησε να στραφεί προς αυτή την κατεύθυνση την ίδια στιγμή που άλλου είδους σεξουαλικές συμπεριφορές, όπως ο φετιχισμός, είχαν καταγραφεί ως ψυχικές διαταραχές.

Από την άλλη πλευρά ο βιασμός αποτελεί απόδειξη μιας κοινωνίας χωρίς ισχυρά θεμέλια και πεπαιδευμένους πολίτες. Σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες του δυτικού και του ανατολικού κόσμου οι κοινωνίες ακόμα κουβαλούν πρότυπα και στερεότυπα του παρελθόντος. Αυτά πολλές φορές είναι δύσκολα να αποβληθούν λόγω της οικονομικής κατάστασης των ανθρώπων και της ευκολίας ή μη πρόσβασης στην εκπαίδευση.

Εκεί η γυναίκα είναι κατώτερη από τον άνδρα. Εκείνος έχει τη δύναμη να της επιβληθεί, να είναι αρχηγός στο σπίτι και ταυτόχρονα να κατακτά υψηλές κοινωνικές θέσεις. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η φράση που οι Ελληνίδες μανάδες μεγάλωσαν τις σημερινές γυναίκες: «πρέπει να μάθεις να κρατάς στο σπίτι, γιατί η γυναίκα το κρατάει το σπίτι».

Μία φράση που περικλείει τόσο την ανδροκρατούμενη κοινωνία, όσο και τη μειονεκτική θέση στην οποία οι ίδιες οι γυναίκες έβαζαν τον εαυτό του, ως απόρροια του τρόπου που διαπαιδαγωγούνταν.

Μεγάλο ρόλο στην διαμόρφωση των ιδεών έπαιξαν και παίζουν οι θρησκευτικοί ηγέτες. Σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο και φυσικά και στη δική μας η θρησκεία καταλαμβάνει σημαντικό χώρο στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Έτσι, καταφέρνει να επηρεάζει τις αντιλήψεις και τις απόψεις των ανθρώπων που την ασπάζονται.

Παρ’ όλα αυτά θα πρέπει να παρατηρήσουμε πως δεν είναι η ίδια η θρησκεία εκείνη που επηρεάζει το άτομο, αλλά ο τρόπος που οι εκάστοτε θρησκευτικοί ηγέτες μεταφράζουν τους ιερούς κανόνες. Παραδείγματος χάριν στο χριστιανισμό οι περισσότεροι ιερείς μέχρι τώρα έδιναν βάση στο «η δε γυνή ίνα φοβήται τον άνδρα». Αυτομάτως απομονώνοντας τη φράση από το υπόλοιπο κείμενο υποδηλώνεται πως άντρας είναι ανώτερος και αρχηγός.

Η ψυχολογική κατάσταση του βιαστή

Ακόμα σε πολλές περιπτώσεις πιστεύεται πως η γυναίκα ήταν εκείνη που υποκίνησε το ένστικτό του αρσενικού και εκείνος δεν μπορούσε να κάνει αλλιώς παρά να ανταποκριθεί. Πίσω από αυτή την αντίληψη κρύβεται λανθασμένα η άποψη πως ο βιαστής έχει σεξουαλικά κίνητρα πίσω από αυτή την ενέργεια. Κάτι τέτοιο δεν ισχύει καθώς ο βιασμός δεν είναι αποτέλεσμα ενός ενστίκτου αλλά απόδειξη της δύναμης του βιαστή στο θύμα.

Εκείνος που βιάζει δεν το κάνει γιατί θέλει να εκτονώσει την σεξουαλικότητά του, γιατί κάποια γυναίκα τον προκάλεσε ή γιατί προηγουμένως μεγάλωσε με την καταπίεση κάποιας γυναίκας (π. χ μητέρας, γιαγιάς, συζύγου). Επιθυμεί να αποδείξει πως είναι δυνατός και έχει εξουσία επάνω στους άλλους. Ο βιασμός είναι μία ψευσοσεξουαλική πράξη που κρύβει θυμό, ανάγκη για έλεγχο και επιθυμία για δύναμη. Επιβεβαιώνεται την ώρα της πράξης η επιβολή του αρσενικού απέναντι στο θηλυκό ή γενικότερα η επιβολή το ενός απέναντι στον θεωρούμενο ως αδύναμο.

Η άνοδος της γυναίκας στην κοινωνία, ο μισογυνισμός, η εκδικητικότητα και η πορνογραφία είναι μερικοί μόνο από τους λόγους που τα φαινόμενα βιασμού έχουν αυξηθεί.

Επιπτώσεις στην ψυχολογία του θύματος

Η ψυχολογία του θύματος επηρεάζεται αμέσως μετά την πράξη για την οποία δεν συναίνεσε. Σ’ αυτή επιδρά τόσο το σοκ που υπέστη όσο και η αντιμετώπιση που θα λάβει από τους γύρω του. Οι συνέπειες είναι σωματικές και ψυχολογικές.

Η πιο άμεση συνέπεια σχετίζεται με τον φόβο του θύματος να προχωρήσει σε οποιαδήποτε σεξουαλική επαφή μετά τον βιασμό. Συνοδεύεται από κρίσεις πανικού, διαρκές αίσθημα, συναισθηματικό μούδιασμα και προβλήματα ύπνου όπως αϋπνίες και εφιάλτες. Πολλές φορές το θύμα εμφανίζει σημάδια ηρεμίας και καλής διάθεσης που όμως δεν διαρκούν επιστρέφοντας στην πρότερη κατάσταση φόβου και θλίψης.

Σε όλα τα προαναφερθέντα προστίθεται και η αίσθηση ευθύνης που διακατέχει το θύμα. Οι τύποι κατηγοριών που επιρρίπτουν στους εαυτούς τους είναι δύο: συμπεριφορικές κατηγορίες, βασιζόμενες στον τρόπο συμπεριφοράς και χαρακτηρολογικές κατηγορίες που στοχεύουν στα μειονεκτήματα της προσωπικότητάς τους. Πιο συγκεκριμένα, πολλές γυναίκες κατηγορούν τους εαυτούς τους για ότι τους συνέβη καθώς αισθάνονται πως αν είχαν δράσει ή συμπεριφερθεί αλλιώς θα είχαν αποτρέψει όσα έγιναν. Αυτή η κατάσταση μπορεί να είναι βραχυπρόθεσμη και με την παρακολούθηση από ειδικό να αποβληθεί αλλά μπορεί να διαρκέσει σε βάθος χρόνου επιβαρύνοντας τον ψυχικό αντίκτυπο.

Αυτού το είδους η ντροπή μπορεί να είναι καταστροφική για την καθημερινότητα του θύματος αφού προκαλεί:

• Έλλειψη κινήτρων για αναζήτηση φροντίδας
• Έλλειψη ενσυναίσθησης
• Αυτοκτονικές σκέψεις
• Απομόνωση
• Θυμό
• Επιθετικές συμπεριφορές

Όλα τα παραπάνω επιφέρουν μία σειρά αλλαγών στην προσωπικότητα και τις ανάγκες του θύματος που προκαλούν:

• Διατροφικές διαταραχές
• Κατάθλιψη
• Κατανάλωση ουσιών
• Άγχος
• Διαταραχές σε ένα φάσμα συμπεριφορών

Φυσικά τέτοιου είδους επιπτώσεις διαμορφώνονται και από τα σωματικά προβλήματα που το άτομο μπορεί να έχει υποστεί αλλά και από πιθανή εγκυμοσύνη.

Ο περίγυρος του θύματος επηρεάζεται εξίσου αφού δεν ξέρουν πως να αντιμετωπίσουν την κατάσταση και να απαλύνουν τον πόνο του ανθρώπου τους. Ο χειρισμός που απαιτείται είναι ειδικός και πολλές φορές δεν ξέρουν ούτε τι να πουν προκειμένο να βοηθήσουν. Βέβαια στις περισσότερες περιπτώσεις το απαραίτητο είναι απλώς να ακούσουν το θύμα και να κατανοήσουν τη ανάγκη του για στήριξη.