Ποιες είναι οι επιπτώσεις της κακοποίησης στα παιδιά και ποια η ψυχολογία των θυτών;

Η παιδική κακοποίηση είναι ένα από τα πιο σημαντικά κοινωνικά ζητήματα της εποχής με νέα περιστατικά να βλέπουν το φως της δημοσιότητος καθημερινά. Τα κακοποιητικά περιβάλλοντα έχουν αυξηθεί και μπορεί να είναι το σπίτι, το σχολείο, δομές φροντίδας και φιλοξενίας, ενώ οι επιπτώσεις αρχικά είχαν υποτιμηθεί και τώρα βλέπουμε πως δεν πρόκειται μόνο για ψυχικά τραύματα αλλά για εμπόδια που αναμένεται να ταλαιπωρήσουν τα θύματα μακροπρόθεσμα ψυχολογικά, σωματικά, συμπεριφορικά.

Η παιδική κακοποίηση μπορεί να συνδεθεί με μεταγενέστερες σωματικές, ψυχολογικές και συμπεριφορικές συνέπειες καθώς και με κόστος για το κοινωνικό σύνολο. Αυτές οι συνέπειες μπορεί να είναι ανεξάρτητες μεταξύ τους, αλλά μπορεί επίσης να είναι αλληλένδετες και να εμφανίζονται ακόμη και μεταξύ γενεών.

Για παράδειγμα, η κακοποίηση ή η παραμέληση μπορεί να εμποδίσει τη σωματική ανάπτυξη του εγκεφάλου του παιδιού και να οδηγήσει σε ψυχολογικά προβλήματα, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, η οποία αργότερα θα μπορούσε να οδηγήσει σε συμπεριφορές υψηλού κινδύνου, όπως η χρήση ουσιών.

Ψυχολογικές επιπτώσεις της κακοποίησης

Η παιδική κακοποίηση και παραμέληση μπορεί να προκαλέσει ποικίλα ψυχολογικά προβλήματα τα οποία μπορούν να συνεχίσουν να υπάρχουν για χρόνια μετά την κακοποίηση. Η κακομεταχείριση μπορεί να προκαλέσει στα θύματα απομόνωση, φόβο και δυσπιστία, κάτι που μπορεί να μεταφραστεί σε ισόβιες ψυχολογικές συνέπειες που μπορεί να εκδηλωθούν ως εκπαιδευτικές δυσκολίες, χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη και προβλήματα στη διαμόρφωση και διατήρηση σχέσεων.

Οι ερευνητές έχουν εντοπίσει σχέσεις μεταξύ της κακοποίησης και της παραμέλησης των παιδιών και των ακόλουθων ψυχολογικών αποτελεσμάτων. Τέτοιες συνέπειες είναι η μειωμένη εκτελεστική λειτουργία και γνωστικές δεξιότητες. Η διαταραγμένη ανάπτυξη του εγκεφάλου ως αποτέλεσμα κακομεταχείρισης μπορεί να προκαλέσει βλάβες στις εκτελεστικές λειτουργίες του εγκεφάλου όπως:

  • στη μνήμη εργασίας
  • στον αυτοέλεγχο
  • στην γνωστική ευελιξία

1. Ψυχική και συναισθηματική ανισορροπία

Η παιδική κακοποίηση αποτελεί παράγοντα κινδύνου για κατάθλιψη, άγχος και άλλες ψυχιατρικές διαταραχές σε όλη την ενήλικη ζωή. Είναι χαρακτηριστικό πως ότι ζήσει ένα παιδί στην τρυφερή παιδική ηλικία θα διαμορφώσει και τον αυριανό ενήλικα. Μελέτες έχουν δείξει ότι οι ενήλικες με ιστορικό κακοποίησης κατείχαν υψηλότερα ποσοστά σε απόπειρες αυτοκτονίας από εκείνους που δεν είχαν. Επιπλέον, οι ενήλικες με μείζονα κατάθλιψη που βίωσαν κακοποίηση ως παιδιά είχαν χειρότερη ανταπόκριση στην αντικαταθλιπτική θεραπεία, ειδικά εάν η κακοποίηση συνέβη όταν ήταν σε ηλικία 7 ή μικρότερη.

2. Σχεσιακές και κοινωνικές δυσκολίες

Έρευνες έχουν δείξει πως βρέφη σε ανάδοχη φροντίδα που έχουν υποστεί κακομεταχείριση ακολουθούμενη από άλλες διαταραχές στην πρώιμη φροντίδα μπορεί να αναπτύξουν διαταραχές προσκόλλησης. Οι διαταραχές προσκόλλησης μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά την ικανότητα του παιδιού να σχηματίζει θετικές σχέσεις με συνομηλίκους, κοινωνικές και ρομαντικές σχέσεις αργότερα στη εφηβική και ενήλικη ζωή του. Επιπλέον, να αναπτύξουν αντικοινωνικά χαρακτηριστικά καθώς μεγαλώνουν, γεγονός που μπορεί να οδηγήσει σε εγκληματική ή γενικότερα παραβατική συμπεριφορά.

3. Μετατραυματικό στρες

Το μετατραυματικό στρες είναι μία συχνή ψυχική κατάσταση που ακολουθεί πολλές τραυματικές καταστάσεις. Έτσι, Τα παιδιά που βίωσαν κακοποίηση ή παραμέληση μπορεί να αναπτύξουν διαταραχή μετατραυματικού στρες, η οποία χαρακτηρίζεται από συμπτώματα όπως:

  • επίμονη επανεμφάνιση των τραυματικών γεγονότων
  • αποφυγή ανθρώπων, τοποθεσιών και γεγονότων
  • αισθήματα φόβου, φρίκης, θυμού, ενοχής ή ντροπής
  • υπερεπαγρύπνηση, ευερεθιστότητα ή άλλες αλλαγές στη διάθεση
  • κατάθλιψη και αυτοκτονική συμπεριφορά
  • χρήση ουσιών και αντιθετικές ή προκλητικές συμπεριφορές ακόμη και στην ενήλικη ζωή

Τι είναι το τοξικό στρες;

Όταν ένα άτομο πόσο μάλλον ένα παιδί βρίσκεται συνεχώς σε κατάσταση απειλής ενεργοποιείται ένα αμυντικό σύστημα για ανταποκριθεί στο άγχος και τον φόβο που γεννά ο κίνδυνος. Η ισχυρή, συχνή ή παρατεταμένη ενεργοποίηση του συστήματος απόκρισης στο στρες ενός ατόμου, που συχνά αναφέρεται ως τοξικό στρες, μπορεί να έχει μακροχρόνιες καταστροφικές επιπτώσεις στην υγεία, τη συμπεριφορά και την ικανότητα μάθησης.

Το τοξικό στρες έχει την ικανότητα να αλλάξει την αρχιτεκτονική του εγκεφάλου ενός ατόμου, γεγονός που μπορεί να προκαλέσει την ενεργοποίηση του συστήματος απόκρισης στο στρες του ατόμου πιο συχνά και για μεγαλύτερες χρονικές περιόδους. Παράλληλα, θέτει το άτομο σε αυξημένο κίνδυνο για διάφορα προβλήματα σωματικής και ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένων των καρδιαγγειακών παθήσεων. κατάθλιψη και άγχος.

Σωματικές και συμπεριφορικές επιπτώσεις

Ως σωματικές επιπτώσεις υπολογίζουμε τα τραύματα που μπορεί να προκληθούν εκείνη την στιγμή από τον θύτη αλλά και τα μακροπρόθεσμα προβλήματα υγείας που μπορούν να προκληθούν από το άγχος και την ψυχολογική πίεση της στιγμής. Υπάρχει μια άμεση σχέση μεταξύ της σωματικής κακοποίησης και της σωματικής υγείας, αλλά είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίσουμε ότι η κακομεταχείριση οποιουδήποτε τύπου μπορεί να προκαλέσει μακροπρόθεσμες σωματικές συνέπειες.

Η παιδική κακοποίηση έχει συνδεθεί με υψηλότερο κίνδυνο για ένα ευρύ φάσμα μακροπρόθεσμων και μελλοντικών προβλημάτων υγείας, συμπεριλαμβανομένων των:

  • Διαβήτης
  • Πνευμονοπάθεια
  • Υποσιτισμός
  • Προβλήματα όρασης
  • Λειτουργικοί περιορισμοί
  • Καρδιακή προσβολή
  • Αρθρίτιδα
  • Προβλήματα στην πλάτη
  • Υψηλή αρτηριακή πίεση
  • Εγκεφαλική βλάβη
  • Ημικρανίες
  • Χρόνια βρογχίτιδα/εμφύσημα/χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια
  • Καρκίνος
  • Εγκεφαλικό
  • Νόσος του εντέρου
  • Σύνδρομο χρόνιας κόπωσης

Οι τόσες συγχρονισμένες σωματικές και ψυχολογικές επιπτώσεις που βιώνουν τα θύματα έχουν άμεση επίδραση στην συμπεριφορά τους και στον τρόπο που αλληλεπιδρούν με τον κόσμο γύρω τους. Ανάλογα με τον τύπο κακοποίησης που έχουν δεχθεί -σωματική, σεξουαλική, λεκτική κ.α- καθορίζονται και οι συμπεριφορικές αλλαγές τους. Έτσι, μπορεί να δούμε τα θύματα παιδικής κακοποίησης να έχουν:

1. Ανθυγιεινή σεξουαλική συμπεριφορά

Τα κακοποιημένα ή παραμελημένα παιδιά είναι πιο πιθανό να εμπλακούν σε επικίνδυνες σεξουαλικές συμπεριφορές καθώς φτάνουν στην εφηβεία. Μπορεί να έχουν μεγάλο αριθμό σεξουαλικών συντρόφων, πρώιμη έναρξη σεξουαλικής συμπεριφοράς και σεξουαλικής συναλλαγής, γεγονός που αυξάνει τις πιθανότητές τους να προσβληθούν από μια σεξουαλικά μεταδιδόμενη ασθένεια.

2. Νεανική παραβατικότητα

Αρκετές μελέτες έχουν αποδείξει τη συσχέτιση μεταξύ της παιδικής κακοποίησης και της μελλοντικής νεανικής παραβατικότητας και εγκληματικών δραστηριοτήτων. Επιπλέον, υπάρχει διαφορά μεταξύ των κοριτσιών και των αγοριών στον τρόπο με τον οποίο η παιδική κακοποίηση επηρεάζει την παραβατική συμπεριφορά. Στη μελέτη, τα κορίτσια έτειναν να εκφράζουν εσωτερικευτικές συμπεριφορές όπως κατάθλιψη, κοινωνική απομόνωση, άγχος, ενώ τα αγόρια έτειναν να εκφράζουν εξωτερικευτικές συμπεριφορές όπως εκφοβισμός, επιθετικότητα, εχθρότητα.

3. Εθισμοί σε αλκοόλ και ναρκωτικά

Μπορεί ως έφηβοι ή ως ενήλικες να στραφούν προς τα ναρκωτικά και το αλκοόλ για να μπορέσουν να αντεπεξέρθουν στα ψυχολογικά και κοινωνικά τους προβλήματα.

4. Μελλοντικοί θύτες κακοποίησης

Μπορεί να είναι μία πιο σπάνια συνέπεια αλλά έρευνες δείχνουν πως θύματα παιδικής κακοποίησης μεγαλώνοντας έγιναν θύτες στα δικά τους παιδιά ή σε άλλο άτομο. Αυτός ο κύκλος κακομεταχείρισης μπορεί να είναι αποτέλεσμα του ότι τα παιδιά μαθαίνουν από νωρίς ότι η σωματική κακοποίηση ή η παραμέληση είναι ο κατάλληλος τρόπος για γονείς.

Ποιο είναι το προφίλ του θύτη;

Οι δράστες της παιδικής κακοποίησης και παραμέλησης είναι τις περισσότερες φορές οι ίδιοι οι γονείς των παιδιών. Σύμφωνα με μια μελέτη του 2005 έδειξε ότι το 79,4% των κακοποιών παιδιών ήταν οι γονείς και η επόμενη μεγαλύτερη ομάδα κακοποιητών αποτελούνταν από τους συντρόφους των γονέων παιδιών-θυμάτων. Ένα τεράστιο 40% των παιδιών θυμάτων κακοποιήθηκαν από τις μόνες μητέρες και ένα ανησυχητικό 17,3% κακοποιήθηκαν και από τους δύο γονείς.

Ωστόσο, υπάρχουν και θύτες από το ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον όπως θείοι, παππούδες ή άλλοι συγγενείς, αλλά και από το σχολικό περιβάλλον των παιδιών ή από ανθρώπους που αναλαμβάνουν την φροντίδα τους. Γιατί όμως φτάνει κάποιος στο σημείο να κακοποιήσει με οποιονδήποτε τρόπο ένα παιδί;

Όπως συμβαίνει με όλες τις μορφές κακοποίησης, ένας από τους κύριους λόγους που ένας θύτης γίνεται καταχρηστικός είναι επειδή κάποτε κακοποιήθηκε. Επιπλέον, στις περιπτώσεις γονικής κακοποίησης το άγχος και η αδυναμία ενός γονέα να διαπαιδαγωγήσει το παιδί του που μπορεί να υπερνικήσει υποβάλλοντάς τον σε καταχρηστικές τάσεις. Η κατάχρηση ουσιών και οι εθισμοί μπορεί να είναι η βασική αιτία ή απλώς να επιδεινώσουν το πρόβλημα.

Το κοινό χαρακτηριστικό όλων των θυτών είναι ότι χρησιμοποιούν απειλές και εκβιασμό, καθώς και χρησιμοποιούν την φροντίδα, τα δώρα ή άλλες ανάγκες για να πάρουν αυτό που θέλουν από τα παιδιά. Είναι δύσκολο για ένα παιδί να αντιμετωπίσει τον θύτη και να αντιληφθεί την κατάσταση επειδή είναι τόσο στενά συνδεδεμένος με την καθημερινότητά του.

Ο θύτης θα αφιερώσει το χρόνο του σε ένα μεμονωμένο παιδί ή μια μικρή ομάδα παιδιών. Αν και ξεκινά με καλοσύνη, στην συνέχεια περνά στην απειλές για να κρατήσει το παιδί κοντά του και κυρίως να είναι ασφαλές το μυστικό του.

 

Σχετικά άρθρα