Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας είναι μια διαταραχή ψυχικής υγείας που επηρεάζει τον τρόπο που σκέφτεστε και αισθάνεστε για τον εαυτό σας και τους άλλους, προκαλώντας προβλήματα στη λειτουργία στην καθημερινή ζωή. Περιλαμβάνει θέματα αυτοεικόνας, δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων και συμπεριφοράς και ένα μοτίβο ασταθών σχέσεων.

Με την οριακή διαταραχή προσωπικότητας, έχετε έναν έντονο φόβο εγκατάλειψης ή αστάθειας και μπορεί να δυσκολεύεστε να πορευτείτε μόνοι σας. Ωστόσο, ο ακατάλληλος θυμός, ο παρορμητισμός και οι συχνές εναλλαγές της διάθεσης μπορεί να απομακρύνουν τους άλλους, παρόλο που θέλετε να έχετε σχέσεις αγάπης και διάρκειας.

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας συνήθως ξεκινά από την πρώιμη ενήλικη ζωή. Η κατάσταση φαίνεται να είναι χειρότερη στη νεαρή ενήλικη ζωή και μπορεί σταδιακά να βελτιωθεί με την πάροδο του χρόνου. Εάν έχετε οριακή διαταραχή προσωπικότητας, μην αποθαρρύνεστε. Πολλοί άνθρωποι με αυτή τη διαταραχή βελτιώνονται με την πάροδο του χρόνου, αν ακολουθούν πιστά τη θεραπεία τους και μπορούν να μάθουν να ζουν μία ικανοποιητική ζωή.

Ποιος βιώνει οριακή διαταραχή προσωπικότητας;

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας διαγιγνώσκεται σε περίπου 2% των ενηλίκων και σε έως και 20% των ατόμων που χρησιμοποιούν υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Διαγιγνώσκεται συχνότερα στις γυναίκες παρά στους άνδρες.

Συχνά θεωρείται ότι το οριακό σημαίνει «μια οριακή αλλά όχι πλήρης διαταραχή». Αυτό δεν είναι ακριβές. Τα άτομα με αυτήν την διαταραχή αντιμετωπίζουν συχνά σημαντικό συναισθηματικό πόνο. Αρχικά θεωρήθηκε ότι βρισκόταν στα «σύνορα» μεταξύ ψύχωσης και νεύρωσης – και έτσι πήρε το όνομά της. Τώρα καταλαβαίνουμε ότι τα άτομα με οριακή διαταραχή αντιμετωπίζουν δυσκολία στη διαχείριση των έντονων συναισθημάτων τους και αυτό επηρεάζει τις σχέσεις και τη συμπεριφορά τους.

Ποια συμπτώματα πρέπει να σας ανησυχήσουν;

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας επηρεάζει το πώς αισθάνεστε για τον εαυτό σας, το πώς σχετίζεστε με τους άλλους και πώς συμπεριφέρεστε.

Τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν:

• Έντονος φόβος εγκατάλειψης, ακόμη και λήψη ακραίων μέτρων για την αποφυγή πραγματικού ή φανταστικού χωρισμού ή απόρριψης
• Ένα μοτίβο ασταθών έντονων σχέσεων, όπως το να εξιδανικεύεις κάποιον μια στιγμή και μετά να πιστεύεις ξαφνικά ότι το άτομο δεν νοιάζεται αρκετά ή είναι σκληρό
• Γρήγορες αλλαγές στην ταυτότητα και την εικόνα του εαυτού που περιλαμβάνουν αλλαγή στόχων και αξιών καθώς και το να βλέπεις τον εαυτό σου ως κακό ή σαν να μην υπάρχεις καθόλου
• Περίοδοι παράνοιας λόγω άγχους και απώλειας επαφής με την πραγματικότητα, που διαρκούν από λίγα λεπτά έως μερικές ώρες
• Παρορμητική και επικίνδυνη συμπεριφορά, όπως ο τζόγος, η αλόγιστη οδήγηση, το ανασφαλές σεξ, τα ξεφαντώματα, η υπερφαγία ή η κατάχρηση ναρκωτικών ή η δολιοφθορά της επιτυχίας παραιτώντας ξαφνικά μια καλή δουλειά ή τερματίζοντας μια θετική σχέση
• Απειλές ή συμπεριφορά αυτοκτονίας ή αυτοτραυματισμός, συχνά ως απάντηση στον φόβο του χωρισμού ή της απόρριψης
• Εκτεταμένες εναλλαγές της διάθεσης που διαρκούν από λίγες ώρες έως μερικές ημέρες, οι οποίες μπορεί να περιλαμβάνουν έντονη ευτυχία, ευερεθιστότητα, ντροπή ή άγχος
• Συνεχή αισθήματα κενού
• Ακατάλληλος, έντονος θυμός, όπως να χάνεις συχνά την ψυχραιμία σου ή να είσαι σαρκαστικός

Πότε πρέπει να δείτε κάποιον ειδικό;

Εάν γνωρίζετε ότι έχετε κάποιο από τα παραπάνω συμπτώματα, μιλήστε με το γιατρό σας ή έναν πάροχο ψυχικής υγείας. Εάν έχετε σκέψεις αυτοκτονίας, φαντασιώσεις ή διανοητικές εικόνες ότι βλάπτετε τον εαυτό σας ζητήστε βοήθεια αμέσως! Καλέστε τον γιατρό σας ή άλλο πάροχο υγειονομικής περίθαλψης. Απευθυνθείτε σε ένα αγαπημένο πρόσωπο, στενό φίλο ή έμπιστο συνάδελφο.

Αιτίες που προκαλούν την οριακή διαταραχή

Όπως και με άλλες διαταραχές ψυχικής υγείας, οι αιτίες της οριακής διαταραχής προσωπικότητας δεν είναι πλήρως κατανοητές. Εκτός από περιβαλλοντικούς παράγοντες — όπως το ιστορικό παιδικής κακοποίησης ή παραμέλησης — η οριακή διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να συνδέεται με:

Γενεσιολογία. Ορισμένες μελέτες διδύμων και οικογενειών υποδηλώνουν ότι οι διαταραχές προσωπικότητας μπορεί να είναι κληρονομικές ή να συνδέονται στενά με άλλες διαταραχές ψυχικής υγείας μεταξύ των μελών της οικογένειας.

Ανωμαλίες του εγκεφάλου. Ορισμένες έρευνες έχουν δείξει αλλαγές σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου που εμπλέκονται στη ρύθμιση των συναισθημάτων, την παρορμητικότητα και την επιθετικότητα. Επιπλέον, ορισμένες χημικές ουσίες του εγκεφάλου που βοηθούν στη ρύθμιση της διάθεσης, όπως η σεροτονίνη, μπορεί να μην λειτουργούν σωστά.

Παράγοντες κινδύνου

Ορισμένοι παράγοντες που σχετίζονται με την ανάπτυξη της προσωπικότητας μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο εμφάνισης οριακής διαταραχής προσωπικότητας. Αυτοί περιλαμβάνουν:

Κληρονομική προδιάθεση. Μπορεί να διατρέχετε υψηλότερο κίνδυνο εάν ένας στενός συγγενής – η μητέρα, ο πατέρας, ο αδελφός ή η αδελφή σας – έχει την ίδια ή παρόμοια διαταραχή.

Στρεσογόνα παιδικά χρόνια. Πολλά άτομα με τη διαταραχή αναφέρουν ότι έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά ή σωματικά ή παραμελήθηκαν κατά την παιδική τους ηλικία. Μερικοί άνθρωποι έχασαν ή χωρίστηκαν από έναν γονέα όταν ήταν νέοι ή είχαν γονείς που έκαναν κατάχρηση ουσιών ή αντιμετώπιζαν άλλα προβλήματα ψυχικής υγείας. Άλλοι έχουν εκτεθεί σε εχθρικές συγκρούσεις και ασταθείς οικογενειακές σχέσεις.

Ευαισθησία: Τα άτομα που είναι συναισθηματικά ευαίσθητα και αντιδραστικά μπορεί να είναι πιο πιθανό να εμφανίσουν οριακή διαταραχή. Το να είσαι ευαίσθητος δεν είναι κακό, αλλά έχοντας αυτήν την διαταραχή δυσκολεύεσαι να μάθεις να διαχειρίζεσαι τα συναισθήματά σου. Τα άτομα αυτά μπορεί να έχουν πολύ ευαίσθητο και αντιδραστικό νευρικό σύστημα, πράγμα που σημαίνει ότι οι αντιδράσεις τους στο σωματικό στρες ενεργοποιούνται εύκολα.

Υπάρχουν σοβαρές επιπλοκές;

Η οριακή διαταραχή προσωπικότητας μπορεί να βλάψει πολλούς τομείς της ζωής σας. Μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις οικείες σχέσεις, τις θέσεις εργασίας, το σχολείο, τις κοινωνικές δραστηριότητες και την συνολική εικόνα του εαυτού σας, με αποτέλεσμα να έχετε:

• Επανειλημμένες αλλαγές ή απώλειες εργασίας
• Μη ολοκλήρωση εκπαίδευση
• Πολλαπλά νομικά ζητήματα, όπως η φυλάκιση
• Σχέσεις γεμάτες συγκρούσεις, συζυγικό στρες ή διαζύγιο
• Αυτοτραυματισμός, όπως κόψιμο ή κάψιμο, και συχνές νοσηλείες
• Εμπλοκή σε καταχρηστικές σχέσεις
• Απρογραμματισμένες εγκυμοσύνες, σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις, ατυχήματα με αυτοκίνητα και σωματικές διαμάχες λόγω παρορμητικής και επικίνδυνης συμπεριφοράς
• Απόπειρα ή ολοκληρωμένη αυτοκτονία

Επιπλέον, μπορεί να έχετε άλλες διαταραχές ψυχικής υγείας, όπως:

• Κατάθλιψη
• Κατάχρηση αλκοόλ ή άλλων ουσιών
• Αγχώδεις διαταραχές
• Διατροφικές διαταραχές
• Διπολική διαταραχή
• Διαταραχή μετατραυματικού στρες (PTSD)
• Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής/Υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ)
• Άλλες διαταραχές προσωπικότητας

Ποια είναι η καλύτερη θεραπεία;

Είναι σημαντικό να έχετε πρόσβαση σε εξειδικευμένη θεραπεία με έναν κλινικό ιατρό που είναι σε θέση να διαγνώσει την οριακή διαταραχή και να προσφέρει θεραπεία που έχει αποδειχθεί ότι βοηθά τα άτομα με τη διαταραχή. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει πολλά πράγματα, καθένα από τα οποία θα είναι προσαρμοσμένο για να καλύπτει τις ατομικές σας ανάγκες. Οι ψυχολογικές θεραπείες θεωρούνται γενικά ως η καλύτερη θεραπεία για διαταραχές προσωπικότητας, με φαρμακευτική αγωγή να προστίθεται μόνο εάν απαιτείται.

Τι μπορώ να κάνω για να βοηθήσω τον εαυτό μου;

Είστε ο ειδικός στη δική σας ψυχική υγεία και ευημερία. Το να αναλάβετε την ψυχική σας υγεία και να κάνετε πράγματα που σας κάνουν να νιώθετε καλύτερα, πιο δυνατοί και να έχετε περισσότερο έλεγχο θα σας βοηθήσει.

Φτιάξτε μια λίστα με πράγματα που σας κάνουν να νιώθετε καλά και κρατήστε την στο τηλέφωνό σας, στο ημερολόγιό σας ή στο ψυγείο. Όταν δυσκολεύεστε, ελέγξτε τη λίστα σας και επιλέξτε ένα πράγμα να κάνετε που μπορεί να σας βοηθήσει.

Με πληροφορίες από MayoClinic