Η αύξηση της παγκόσμιας θερμοκρασίας που σχετίζεται με το κλίμα επηρεάζει τους πληθυσμούς μέσω περιορισμένων τοπικών καταστροφών, αλλά και μέσω μακροπρόθεσμων και συχνά μεγάλης κλίμακας επιπτώσεων που προέρχονται από επανειλημμένες καταστροφές και τις επιπτώσεις τους στην ευημερία, την οικονομική σταθερότητα και τις υποδομές σε μια δεδομένη περιοχή. Είναι πολλές οι καταστροφές φυσικές και μη, που όταν συμβαίνουν γύρω μας επηρεάζουν και αλλοιώνουν την καθημερινότητά μας και αφήνουν επίσης πολλά προβλήματα ψυχικής υγείας.

Οι καταστροφές αυτές περιλαμβάνουν τον καύσωνα και τις πολύ υψηλές θερμοκρασίες, τις πυρκαγιές που καίνε ανεξέλεγκτα, τις μεγάλες ξηρασίες, τους δυνατούς ανέμους ακόμα και τα τσουνάμι και τους ισχυρούς σεισμούς. Γενικότερα μπορούμε να εντάξουμε σε αυτήν την κατηγορία οτιδήποτε διαταράσσει την ζωή των ανθρώπων και επιφέρει ριζικές αλλαγές στον τρόπο που ζουν.

Τι έρχεται μετά την καταστροφή;

Οι συνέπειες της ψυχικής υγείας των μεμονωμένων καταστροφών για τους περισσότερους ανθρώπους περιλαμβάνουν ήπιο στρες και αϋπνία, συμπεριφορά αντιμετώπισης υψηλού κινδύνου όπως αυξημένη χρήση αλκοόλ και ψυχικές διαταραχές όπως κατάθλιψη, άγχος και μετατραυματικό στρες. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει το σωρευτικό άγχος της κοινότητας, την αύξηση της φτώχειας, την ενδοοικογενειακή βία και την κατάχρηση ουσιών και την αναγκαστική μετανάστευση. Οι πλημμύρες και οι παρατεταμένες ξηρασίες έχουν επίσης συσχετιστεί με καταστάσεις ψυχικής υγείας όπως αυξημένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης, αυτοκτονίας και διαταραχών μετατραυματικού στρες (U.S. GCRP).

Γιατί τα παιδιά επηρεάζονται περισσότερο;

Τα παιδιά επηρεάζονται περισσότερο από καταστροφές από τους ενήλικες και είναι πιο πιθανό να έχουν συνεχή συμπτώματα που σχετίζονται με το τραύμα μετά από μια καταστροφή (Επιτροπή Lancet). Οι διαταραχές στη ρουτίνα, ο αποχωρισμός από τους φροντιστές ως αποτέλεσμα εκκενώσεων ή μετατόπισης και το άγχος των γονέων μετά από μια καταστροφή συμβάλλουν στην αγωνία των παιδιών. Τα παιδιά είναι συχνά πολύ ανθεκτικά και οι αντιδράσεις σε καταστροφές μπορεί να επιλυθούν με την πάροδο του χρόνου, αλλά θα πρέπει να παρακολουθούνται για μακροπρόθεσμες επιπτώσεις του χρόνιου στρες.

Ποιοι άλλοι επηρεάζονται;

Τα άτομα που ανταποκρίνονται πρώτοι, οι εργαζόμενοι έκτακτης ανάγκης και άλλοι που εμπλέκονται στην ανταπόκριση σε καταστροφές που σχετίζονται με ακραίες καιρικές συνθήκες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για συνέπειες στην ψυχική υγεία τόσο βραχυπρόθεσμα όσο και μακροπρόθεσμα. Αυτά τα άτομα απαιτείται να παρέχουν φροντίδα στο κοινό ενώ διαχειρίζονται τις δυσμενείς επιπτώσεις μιας καταστροφής για την οικογένειά τους. Οι ανταποκριτές και οι εργαζόμενοι έκτακτης ανάγκης συχνά εκτίθενται σε τραυματισμό ή θάνατο στη γραμμή εργασίας, γεγονός που μπορεί να αυξήσει τις αρνητικές επιπτώσεις στην ψυχική τους υγεία. Υπάρχουν βήματα που μπορείτε να κάνετε για να προετοιμαστείτε καλύτερα για καταστροφές και να βοηθήσετε τον εαυτό σας και την οικογένειά σας όταν συμβούν. Αυτά περιλαμβάνουν εκπαίδευση σχετικά με την ασφαλή εκκένωση από καταστροφές διαφορετικών ειδών, προετοιμασία ενός “go bag” με σημαντικά έγγραφα, πολύτιμα αναμνηστικά και ανάγκες ασφαλείας, όπως φακούς, ηλιακές μπαταρίες και σπίρτα, καθώς και τη διατήρηση του αυτοκινήτου και του σπιτιού σας με νερό και άφθαρτο φαγητό για πολλές ημέρες.

Επιπτώσεις θερμότητας στην ψυχική υγεία

Η ζέστη έχει άμεσες επιπτώσεις στην ανθρώπινη υγεία, συμπεριλαμβανομένης της πρόκλησης θερμικών ασθενειών όπως η θερμική εξάντληση και η θερμοπληξία και οι ιατρικές επιπλοκές της θερμότητας, συμπεριλαμβανομένων περισσότερων εγκεφαλικών και καρδιακών προσβολών. Τα ανθρώπινα όντα δεν μπορούν να ανεχθούν θερμοκρασίες πάνω από 108°F για πολύ χωρίς σημαντικό εγκλιματισμό, και τα παρατεταμένα κύματα καύσωνα, ιδιαίτερα εάν εμφανίζονται σε πληθυσμούς που δεν είναι προετοιμασμένοι να τους διαχειριστούν, μπορεί να προκαλέσουν μεγάλους αριθμούς θανάτων. Τα άτομα με ψυχικές ασθένειες δεν ανέχονται τη ζέστη τόσο καλά όσο άλλοι λόγω της χημείας της ασθένειάς τους. Οι ασθενείς με ψυχιατρικές διαταραχές διατρέχουν επίσης αυξημένο κίνδυνο για θερμική ασθένεια και θνησιμότητα από φάρμακα που εμποδίζουν τη βέλτιστη απόκριση στο φυσιολογικό θερμικό στρες.

Σε επίπεδο πληθυσμού, η υπερβολική ζέστη έχει συσχετιστεί με αύξηση της επιθετικής συμπεριφοράς και της ενδοοικογενειακής βίας (USGCRP). Η έκθεση σε υπερβολική ζέστη μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη χρήση αλκοόλ για την αντιμετώπιση του στρες, αύξηση των εισαγωγών σε νοσοκομεία και επείγοντα για άτομα με ψυχική υγεία ή ψυχιατρικές παθήσεις και αύξηση της αυτοκτονίας. Σύμφωνα με μια εκτίμηση, μια αύξηση από 1 έως 6 βαθμούς Κελσίου θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιπλέον 283 έως 1.660 περιπτώσεις αυτοκτονίας (0,7% και 4,1%) στις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι άβολα υψηλές θερμοκρασίες αυξάνουν επίσης τα αρνητικά συναισθήματα στον πληθυσμό

Διατροφικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής

Οι ξηρασίες, οι πλημμύρες και η αλλαγή των ενδιαιτημάτων της κλιματικής αλλαγής οδηγούν σε καθαρή μείωση της παγκόσμιας προσφοράς τροφίμων: περίπου 1% για κάθε βαθμό Κελσίου μέση αύξηση της θερμοκρασίας. Τα φυτά αναπτύσσονται επίσης ταχύτερα σε υψηλότερες θερμοκρασίες και περισσότερο CO2 και έχουν λιγότερο χρόνο για να απορροφήσουν θρεπτικά συστατικά που είναι σημαντικά για την υγεία του εγκεφάλου, ιδιαίτερα ψευδάργυρο και σίδηρο. Τα παιδιά με ανεπαρκή τροφή έχουν φτωχότερη γνωστική ανάπτυξη και περισσότερες διαγνώσεις ψυχικής υγείας. Η ανεπάρκεια ψευδαργύρου συνδέεται έντονα με την κατάθλιψη και την ψύχωση, και η έλλειψη σιδήρου έχει συσχετιστεί με τη διπολική διαταραχή.

Ατμοσφαιρική ρύπανση και ψυχική υγεία

Η ατμοσφαιρική ρύπανση προέρχεται από πολλές πηγές, αλλά το 85 τοις εκατό προέρχεται από τη χρήση ορυκτών καυσίμων. Αυτή η σωματιδιακή ατμοσφαιρική ρύπανση μπορεί να ταξιδέψει στον εγκέφαλο στα αιμοφόρα αγγεία και στα νευρικά κύτταρα, που προκαλεί φλεγμονώδη βλάβη στα κύτταρα. Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει αποδειχθεί ότι αυξάνει τον κίνδυνο αυτισμού, μειώνει τη γνωστική ικανότητα και προκαλεί περισσότερα προβλήματα ΔΕΠΥ και συμπεριφοράς στα παιδιά και αυξάνει τον κίνδυνο άνοιας, ιδιαίτερα της άνοιας Αλτσχάιμερ, στους ενήλικες. Αυξάνει επίσης τους κινδύνους κατάθλιψης, αυτοκτονίας, νόσου του Πάρκινσον και πιθανώς ψύχωσης.

Επιπτώσεις μολυσματικών ασθενειών της κλιματικής αλλαγής

Τέλος, η κλιματική αλλαγή οδηγεί σε μεγάλες αλλαγές στη γεωγραφική κατανομή των ανθρώπινων παθογόνων παραγόντων, ιδιαίτερα των ασθενειών που μεταδίδονται από φορείς που μέχρι τώρα ήταν άγνωστες ή σπάνιες στις Ηνωμένες Πολιτείες. Ασθένειες όπως το Lyme, το Powassan, η ελονοσία και άλλες εξαπλώνονται σε νέους βιότοπους και επιβιώνουν όλο το χρόνο. Οι νυχτερίδες φέρουν ασθένειες που επιβιώνουν σε υψηλότερες θερμοκρασίες, γεγονός που τις τοποθετεί σε μεγαλύτερη πιθανότητα μετάδοσης στο περιβάλλον. Αυτές οι λοιμώξεις μπορεί να οδηγήσουν σε ψυχιατρικά συμπτώματα όταν επηρεάζεται ο εγκέφαλος.

Oι επιπτώσεις των πυρκαγιών σε όλο τον κόσμο

Με αφορμή τις τεράστιες καταστροφές μετά τις πυρκαγιές που έπληξαν τη χώρα μας την τελευταία εβδομάδα αξίζει να αναφερθούμε εκτενέστερα σε αυτό τρο ζήτημα.

Μία από τις πολλές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής είναι η αύξηση της συχνότητας, και κατά συνέπεια, των επιπτώσεων, των δασικών πυρκαγιών σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο στόχος της δημοσίευσης της ανασκόπησης για τον αντίκτυπο των πυρκαγιών στην ψυχική υγεία “The impact of wildfires on mental health: a scoping review”, από την Ψυχιατρική Κλινική του Πανεπιστημίου Alberta στον Καναδά, είναι να συνοψίσει τα ευρήματα για μετατραυματικό στρες, κατάθλιψη και αγχώδη διαταραχή από 254 σχετικές μελέτες. Τα αποτελέσματα, τα οποία συνοψίζει η Θεοδώρα Ψαλτοπούλου, Καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστήμιου Αθηνών, δείχνουν αυξημένο ποσοστό των νοσημάτων αυτών, από την άμεση περίοδο της πυρκαγιάς έως χρόνια μετά.

Οι υψηλότερες θερμοκρασίες, τα μεγαλύτερα σε διάρκεια καλοκαίρια και τα κύματα καύσωνα είναι όλα συνέπειες της κλιματικής αλλαγής και παράγοντες που συμβάλλουν στην αύξηση της συχνότητας των πυρκαγιών. Οι πυρκαγιές ασκούν διάφορες επιπτώσεις και κινδύνους για τη δημόσια υγεία, συμπεριλαμβανομένης της αυξημένης νοσηρότητας και θνησιμότητας. Όπως αναφέρεται στην ανασκόπηση αυτή, οι πυρκαγιές καταστρέφουν σπίτια και χώρους εργασίας και επηρεάζουν πολυάριθμες ιατρικές καταστάσεις, όπως την χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ), το άσθμα, την υπέρταση, τον διαβήτη.

Ο αντίκτυπος των πυρκαγιών στην ψυχική υγεία των επιζώντων έχει βρεθεί τόσο στον ενήλικο όσο και στον παιδιατρικό πληθυσμό, με τα παιδιά και τους εφήβους να αντιμετωπίζουν επίσης υψηλότερα ποσοστά διαταραχών διάθεσης και άγχους μετά την πυρκαγιά. Οι αλλαγές συμπεριφοράς μετά την πυρκαγιά στα παιδιά μπορεί να περιλαμβάνουν αυξημένη ευερεθιστότητα και αλλαγές στη συγκέντρωση, στον ύπνο και στην ακαδημαϊκή απόδοση. Οι επιπτώσεις από τις πυρκαγιές μπορεί να είναι ευρέως διαδεδομένες λόγω της ικανότητας του καπνού που δημιουργείται από τις πυρκαγιές να διαχέεται και να επιμένει, με την πλειονότητα των μελετών παρακολούθησης να διεξάγονται εντός 1 έως 2 έτη μετά την πυρκαγιά. Ωστόσο, υπάρχουν ενδείξεις για συνεχιζόμενες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία σε πιο διαχρονικές μελέτες που έγιναν 10-20 χρόνια μετά την πυρκαγιά.

Πιο αναλυτικά, με την ανασκόπηση της υπάρχουσας βιβλιογραφίας φαίνεται ότι:

1. Διαταραχή μετατραυματικού στρες

Στον ενήλικο πληθυσμό, στους 6 μήνες μετά από μια πυρκαγιά, το ποσοστό επιπολασμού του μετατραυματικού στρες κυμάνθηκε από 12 έως 26%. Οι ερευνητές κατέληξαν ότι από 3 έως 10 χρόνια μετά την πυρκαγιά, το ποσοστό μετατραυματικού στρες που σχετίζεται με πυρκαγιά μειώθηκε από 16% σε 8%.

Τα ποσοστά ψυχοπαθολογίας μετά την πυρκαγιά έχουν επίσης μελετηθεί στον παιδιατρικό πληθυσμό. Στην υποξεία φάση μετά την πυρκαγιά, ο αριθμός των παιδιών με σημαντικά συμπτώματα μετατραυματικού στρες μπορεί να φτάσει το 92%. Μελέτες που αξιολόγησαν το ποσοστό πιθανού μετατραυματικού στρες 6 μήνες μετά την πυρκαγιά βρήκαν παρόμοια αποτελέσματα με το 9-12% των παιδιών και των εφήβων να εμφανίζουν μέτριο έως σοβαρό ποσοστό μετατραυματικού στρες.

Παράγοντες που είναι σημαντικοί για την αύξηση του κινδύνου για μετατραυματικό στρες μετά την πυρκαγιά περιλαμβάνουν προσωπική μαρτυρία για την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, απώλεια σπιτιού, φόβο για τη ζωή ή τη ζωή των αγαπημένων προσώπων, σημαντική υλική ζημιά ή αίσθημα έλλειψης υποστήριξης από την οικογένεια, τους φίλους ή/και την Πολιτεία. Για τα παιδιά, ένας μεγαλύτερος προγνωστικός παράγοντας της αυξημένης συναισθηματικής δυσφορίας μετά την πυρκαγιά ήταν ο φόβος για τη ζωή των γονιών τους, ακόμη περισσότερο από τον φόβο για την ίδια τους τη ζωή.

2. Κατάθλιψη

Μετά το μετατραυματικό στρες, η μείζονα καταθλιπτική διαταραχή είναι μια από τις πιο κοινές ψυχιατρικές ασθένειες που μελετήθηκαν και ελέγχθηκαν μετά από φυσικές καταστροφές. Έχει επίσης αποδειχθεί ότι υπάρχουν υψηλότερα ποσοστά κατάθλιψης και συναφών συμπτωμάτων μετά την πυρκαγιά σε ενήλικες, τα οποία μπορεί να επιμείνουν έως και 10 χρόνια. Στον ενήλικο πληθυσμό, οι μελέτες έχουν βρει ποσοστά κατάθλιψης περίπου 3 μήνες μετά την πυρκαγιά, μεταξύ 25 και 33%. Στους 6 μήνες μετά την πυρκαγιά, τα εκτιμώμενα ποσοστά μείζονος καταθλιπτικής διαταραχής είναι μεταξύ 10% και 17%.

Τα ποσοστά κατάθλιψης μετά την πυρκαγιά έχουν επίσης μελετηθεί σε παιδιά και εφήβους. Η κατάθλιψη σε παιδιά 6 μήνες μετά την πυρκαγιά είχε βρεθεί σε ένα ποσοστό 5%. Ωστόσο, μια πιο πρόσφατη μελέτη βρήκε υψηλότερο ποσοστό κατάθλιψης 6 μήνες μετά την πυρκαγιά στο 20%.

3. Αγχώδης διαταραχή

Υπάρχει επίσης ένας αριθμός μελετών που διερευνούν τα ποσοστά αγχώδους διαταραχής μετά την πυρκαγιά, αν και τα στοιχεία είναι λιγότερα από αυτά για το μετατραυματικό στρες και την κατάθλιψη. Μελέτες που πραγματοποιήθηκαν μετά την πυρκαγιά έχουν δείξει υψηλότερα ποσοστά άγχους τόσο στους ενήλικες όσο και στους παιδιατρικούς πληθυσμούς. Στους ενήλικες που συμμετείχαν στην έρευνα 3 μήνες μετά την πυρκαγιά, το 27% πληρούσε κριτήρια για μια αγχώδη διαταραχή εκτός από τη διαταραχή πανικού και το 17% είχε συμπτώματα σχετιζόμενα με διαταραχή πανικού.

Το άγχος σε παιδιά και εφήβους μετά την πυρκαγιά έχει επίσης μελετηθεί, αν και σε μικρότερο βαθμό από τους ενήλικες. Στους 6 μήνες μετά την πυρκαγιά, το 14% των παιδιών είχαν συμπτώματα που υποδήλωναν αγχώδη διαταραχή. Στους 18 μήνες μετά την πυρκαγιά το 27% των μαθητών είχαν υποψίες για άγχος, ενώ μια άλλη μελέτη δεν βρήκε διαφορά στο ποσοστό των αγχωδών διαταραχών μεταξύ των ομάδων που εκτέθηκαν στην πυρκαγιά και των ομάδων ελέγχου.

Συμπερασματικά, φαίνεται από τη διεθνή βιβλιογραφία, ότι οι ψυχολογικές επιπτώσεις από τις πυρκαγιές είναι σημαντικές σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, αναφέρει η κ. Ψαλτοπούλου. Επομένως, προσθέτει, χρειάζονται αποτελεσματικές στρατηγικές ανοικοδόμησης των περιοχών, όπως και μέτρα δημόσιας υγείας και δυνατότητα ψυχολογικής υποστήριξης, ώστε να αντιστραφούν οι επιπτώσεις αυτές και να ελαχιστοποιηθούν οι μακροχρόνιες επιπτώσεις τους.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ, Psychiatry.org