Το οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνουμε παίζει καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση της στάσης που θα έχουμε απέναντι στη ζωή και στους άλλους αλλά και στις προσδοκίες μας απέναντι στις ερωτικές μας σχέσεις και στον γάμο. Στα πρώτα χρόνια της ζωής μας αλλά και γενικότερα στην παιδική μας ηλικία βομβαρδιζόμαστε από πληροφορίες και ερεθίσματα τα οποία μας βοηθούν να ανακαλύψουμε τον κόσμο.
Στην προσπάθειά μας αυτή, να ανακαλύψουμε τον κόσμο, παρατηρούμε και επεξεργαζόμαστε το κοντινό μας περιβάλλον, το οποίο είναι κυρίως οι γονείς μας, οι παππούδες μας και τα αδέρφια μας. Οι πληροφορίες που παίρνουμε ως παιδιά από το οικογενειακό αυτό περιβάλλον έρχονται σε εμάς αφιλτράριστες. Δεν είμαστε σε ηλικία που έχουμε αναπτύξει την κριτική μας ικανότητα και ως εκ τούτου όσα λαμβάνουμε και αντιλαμβανόμαστε τα δεχόμαστε ως de facto αληθινά, δεδομένα και φυσιολογικά. Αυτά όμως τα ερεθίσματα, είτε καλά είτε κακά, χαράσσονται μέσα στην ψυχή κάθε παιδιού και πολλές φορές γίνονται οδηγός για το πως θα συμπεριφερθεί το παιδί ως ενήλικας, τι επιλογές θα κάνει στις σχέσεις του και πως θα συμπεριφερθεί στον ερωτικό του σύντροφο.
Επομένως, το να βλέπουν ορισμένα άτομα, για παράδειγμα, την κακή σχέση των γονιών τους μπορεί αυτό να τους επηρεάσει στις επιλογές και στις συμπεριφορές που θα έχουν στην ενήλικη ζωή. Εάν δηλαδή έχουν δει κακοποιητικές συμπεριφορές του πατέρα απέναντι στη μητέρα τους, είναι πιθανό τα αγόρια να αναπτύξουν αυτή τη συμπεριφορά και τα κορίτσια να επιλέξουν συντρόφους κακοποιητικούς, παίρνοντας κατά κάποιο τρόπο τη θέση της μητέρας τους.
Ποιες είναι όμως οι επιπτώσεις των σχέσεων συντροφικότητας των γονιών μας πάνω στις δικές μας αισθηματικές σχέσεις;
Αντίκτυπος στην εμπιστοσύνη / ασφάλεια και φοβία της δέσμευσης:
Τα παιδιά που γίνονται μάρτυρες τοξικών ή δυσλειτουργικών σχέσεων των γονιών τους μπορεί να αναπτύξουν προβλήματα εμπιστοσύνης. Μπορεί να δυσκολεύονται να πιστέψουν στη σταθερότητα και την ασφάλεια των μακροπρόθεσμων δεσμεύσεων, κάτι που μπορεί να τους κάνει να διστάζουν να συνάψουν γάμο η να τους ωθεί στον να διαλύουν τις σχέσεις τους. Εξάλλου, στο μυαλό αυτού του ανθρώπου έχει εντυπωθεί η ιδέα ότι καμία σχέση δεν μπορεί να ευδοκιμήσει, κανένας σύντροφος δε θα μπορέσει να εμπνεύσει την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια και έτσι καταλήγει να έχει μια φοβία για τη δέσμευση, η οποία να γίνεται ολοένα και χειρότερη. Τα άτομα αυτά δεν μπορούν να μείνουν καιρό σε μια σχέση και όταν η σχέση γίνεται πιο σοβαρή και πιο δεσμευτική αναγκάζονται να τη διαλύσουν καθώς φοβούνται ότι κι εκείνοι θα αποτύχουν, όπως απέτυχαν και οι γονείς τους.
Μοτίβα επικοινωνίας:
Η παρατήρηση της κακής επικοινωνίας μεταξύ των γονέων μπορεί να επηρεάσει τον τρόπο που θα επικοινωνήσει και το ίδιο το παιδί, τόσο όσο βρίσκεται ακόμη στην παιδική του ηλικία αλλά ακόμη και όταν ενηλικιωθεί, καθώς αυτά τα τραύματα, εφόσον δεν έχουν αντιμετωπιστεί με τη βοήθεια ενός ειδικού, συνεχίζουν να υπάρχουν μέσα του και προβάλλονται μέσα από τον τρόπο που ως ενήλικας πλέον ένας άνθρωπος φέρεται στον σύντροφό του. Μπορεί λοιπόν τα άτομα αυτά να μεταφέρουν τα ανθυγιεινά πρότυπα στις ενήλικες σχέσεις τους, με αποτέλεσμα παρεξηγήσεις, συγκρούσεις και έλλειψη αποτελεσματικής επικοινωνίας. Ένα άτομο που είδε τον πατέρα του να κακομεταχειρίζεται, να βρίζει και να χτυπάει τη μητέρα του κινδυνεύει να το επαναλάβει στη δική του σύντροφο, ενώ ακόμη ένα κορίτσι που έβλεπε τη μητέρα του να έχει τον ρόλο του θύματος, που δεχόταν καθημερινά προσβολές, απειλές ή ξύλο από τον άντρα της, είναι πιθανό να επιλέξει έναν σύντροφο που θα έχει τα κακοποιητικά χαρακτηριστικά του πατέρα της.
Γονείς παράδειγμα προς μίμηση:
Οι γονείς τις περισσότερες φορές λειτουργούν ως πρότυπα για τα παιδιά τους. Η εμπειρία των παιδιών, όπως και κάθε άλλου θηλαστικού στη φύση, έρχεται μέσα από τη μίμηση. Τα μωρά γατάκια για παράδειγμα μιμούνται τη μητέρα τους όταν βλέπουν να γλύφει τη γούνα της και έτσι μαθαίνουν πως να πλένονται μόνα τους. Όταν λοιπόν οι γονείς εμφανίζουν ανθυγιεινές συμπεριφορές στις σχέσεις τους, τα παιδιά τους μπορεί, εν αγνοία τους, να μιμηθούν αυτές τις συμπεριφορές στις δικές τους σχέσεις, διαιωνίζοντας έναν κύκλο δυσλειτουργίας. Εάν ο πατέρας ή η μητέρα απατούσε την/τον σύντροφό του/της, το παιδί είναι πιθανό να επαναλάβει αυτή τη συμπεριφορά και να απατήσει τον/την σύντροφό του.
Φόβος της επανάληψης:
Μερικά άτομα που είδαν και έζησαν τις τραυματικές επιπτώσεις από τις κακές σχέσεις των γονιών τους φοβούνται να επαναλάβουν αυτή την εμπειρία. Φοβούνται όχι μόνο ότι είναι πιθανό να ζήσουν και οι ίδιοι τα προβλήματα που είχαν οι γονείς τους αλλά και ότι τα παιδιά τους θα ζήσουν τις τραυματικές εμπειρίες που μπορεί να είχαν οι ίδιοι. Γι’ αυτό το λόγο τείνουν να αποφεύγουν τελείως το γάμο ή ακόμη και τις μακροχρόνιες δεσμεύσεις, θεωρώντας ότι έτσι προστατεύουν τελικά τον εαυτό τους αλλά και τους πιθανούς απογόνους τους από τις ψυχολογικές συνέπειες που θα είχε η σύναψη της μόνιμης σχέσης τους.
Χαμηλή αυτοεκτίμηση:
Το να μεγαλώνει σε ένα περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από συγκρούσεις και δυστυχία μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την αυτοεκτίμηση και τον αυτοσεβασμό ενός ανθρώπου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε δυσκολίες στη διαμόρφωση υγιών σχέσεων στην ενήλικη ζωή του. Τα παιδιά που είδαν τις κακές σχέσεις των γονιών τους μπορεί να μεταφέρουν συναισθηματικές αποσκευές στις δικές τους σχέσεις. Τα άλυτα συναισθηματικά τραύματα και τα βιώματα που κουβαλάνε από την παιδική ηλικία μπορεί να εκδηλωθούν με μορφή ανασφάλειας, ζήλιας ή συναισθηματικής απόστασης στις ενήλικες σχέσεις.
Αναζητώντας την τελειότητα:
Μερικά άτομα που μεγάλωσαν σ’ ένα δύσκολο οικογενειακό περιβάλλον, που μπορεί να υπήρχε ψυχολογική και σωματική βία ή απουσία στοργής και όμορφων συναισθημάτων μεταξύ των γονιών τους, μπορεί να θέτουν μη ρεαλιστικά πρότυπα για τους συντρόφους και τις σχέσεις τους. Έτσι καταλήγουν να αναζητούν την τελειότητα ή κάτι άπιαστο, προσπαθώντας ενδόμυχα να αποφύγουν την επανάληψη των λαθών των γονιών τους. Στην προσπάθειά τους αυτή γίνονται μάλιστα τόσο επιλεκτικοί που τελικά καταλήγουν να δυσαρεστούνται και να απογοητεύονται, θεωρώντας ότι δεν υπάρχει ιδανικός σύντροφος ή ιδανικός σύζυγος γι’ αυτούς και έτσι είναι καταδικασμένοι να ζήσουν μια ζωή μόνοι.
Αντιμετώπιση του προβλήματος – Σπάζοντας τον κύκλο της επανάληψης:
Η αναγνώριση του αντίκτυπου μιας προβληματικής οικογενειακής ανατροφής στις σχέσεις κάποιου είναι το πρώτο βήμα προς την αλλαγή. Αυτό δεν είναι κάτι που μπορεί κανείς να συνειδητοποιήσει έτσι απλά, από μόνος του, κι όταν ακόμη τελικά το κάνει, ίσως είναι αργά για να το διορθώσει. Χρειάζεται λοιπόν η συμβολή ενός επαγγελματία υγείας, ψυχολόγου ή ψυχοθεραπευτή, με τη βοήθεια του οποίου το άτομο θα κατανοήσει τον αντίκτυπο που έχουν οι προβληματικές σχέσεις των γονιών του στον ίδιο και στην υγεία των δικών του αισθηματικών σχέσεων. Αφού εντοπιστεί η ρίζα του προβλήματος, το άτομο θα μπορέσει, μέσα από τη θεραπεία να σπάσει τον κύκλο των δυσλειτουργικών σχέσεων. Θα μπορέσει να αποκτήσει αυτοεκτίμηση και να ενεργοποιήσει την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια στις σχέσεις του. Έτσι, τα άτομα καταφέρνουν να ξεπεράσουν τον αρνητικό αντίκτυπο της σχέσης των γονιών τους και να δημιουργήσουν πιο υγιείς, πιο ευτυχισμένες σχέσεις.
Να θυμάστε ότι οι σχέσεις των γονιών σας δεν καθορίζουν ούτε την αξία σας ούτε όμως και την μοίρα σας. Εσείς και μονάχα εσείς κρατάτε το κλειδί της προσωπικής σας ευτυχίας και για να ξεκλειδώσετε την πόρτα της αισθηματικής σας πλήρωσης που θα σας οδηγήσει σε έναν ευτυχισμένο γάμο ή μια μακροχρόνια σχέση είναι απαραίτητο να πετάξετε τους σκελετούς που κουβαλάτε από την παιδική σας ηλικία.
