Στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και στις αρχές της δεκαετίας του ’60, ο Βρετανός ψυχολόγος και ψυχαναλυτής John Bowlby, εισήγαγε τη «Θεωρία του Δεσμού» (The Attachement Theory).
Σύμφωνα με τη «Θεωρία του Δεσμού», οι άνθρωποι τείνουν να αναπτύσσουν στενές σχέσεις και να συνδέονται συναισθηματικά με τα άτομα που τους παρέχουν φροντίδα και προστασία.
O δεσμός, η παροχή φροντίδας και η σύναψη στενών διαπροσωπικών σχέσεων, αποτελούν αναγκαιότητα για την εξασφάλιση της επιβίωσης και παίζουν καθοριστικό ρόλο στη ζωή μας, καθώς ο πρωταρχικός δεσμός που αναπτύσσεται ανάμεσα στο βρέφος και το κύριο πρόσωπο φροντίδας, που συνήθως είναι η μητέρα, επηρεάζει και τις μετέπειτα σχέσεις που ο άνθρωπος δημιουργεί στην ενήλικη ζωή.
Μέσα από αυτή τη θεωρία αντιλαμβανόμαστε πως συνδεόμαστε με τους άλλους και μέσω ενός εσωτερικού μοντέλου διεργασίας διαμορφώνουμε μία εικόνα τόσο για τον εαυτό μας (π.χ. με τη βλεμματική επαφή) και τον «άλλο», ο οποίος στην αρχή είναι η μητέρα, όσο και μία εικόνα για τον κόσμο που μας περιβάλλει και τις σχέσεις που δημιουργούμε μέσα σε αυτόν. Έτσι, σύμφωνα με τη Θεωρία του Δεσμού διακρίνονται δύο βασικές κατηγορίες δεσμού:
| α. Ασφαλής δεσμός | β. Ανασφαλής δεσμός |
Ο ανασφαλής διακρίνεται σε:
- Ανασφαλής αμφιθυμικός δεσμός
- Ανασφαλής αποφευκτικός δεσμός
Ο ασφαλής δεσμός χαρακτηρίζεται από τη σταθερή ανταπόκριση του προσώπου που φροντίζει τις ανάγκες του παιδιού και καλλιεργεί μια αίσθηση εμπιστοσύνης, αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης. Αντίθετα, ο ανασφαλής τύπος δεσμού είναι συνυφασμένος με το άγχος (αμφιθυμικός) ή την αποφυγή (αποφευκτικός) και μπορεί να δυσκολέψει το άτομο στη διαμόρφωση και τη διατήρηση σχέσεων αργότερα στη ζωή.
Οι έρευνες, μάλιστα, δείχνουν ότι ο ασφαλής τύπος δεσμού στην παιδική ηλικία συμβάλλει στην καλύτερη συναισθηματική ρύθμιση, στην ανθεκτικότητα και στη συνολική ευημερία στην ενήλικη ζωή, επηρεάζοντας θετικά την ποιότητα των σχέσεων.
Πώς ο τύπος δεσμού επηρεάζει τις στενές συναισθηματικές μας σχέσεις
- Επικοινωνία και επίλυση συγκρούσεων:
Ο τύπος δεσμού επηρεάζει σημαντικά τον τρόπο με τον οποίο διαχειριζόμαστε τις συγκρούσεις. Τα άτομα με ασφαλή τύπο δεσμού, τείνουν να επικοινωνούν ανοιχτά αυτό που νιώθουν και συνήθως επιλύουν τις συγκρούσεις με εποικοδομητικό τρόπο. Αντιθέτως, τα άτομα με ανασφαλή τύπο δεσμού, δυσκολεύονται να εκφράσουν τις ανάγκες τους ή να αντιμετωπίσουν τις διαφωνίες.
- Πληρότητα και συναισθηματική εγγύτητα:
Ο ασφαλής τύπος δεσμού κάνει τα άτομα να βρίσκουν ευκολότερα ταίρι, να δημιουργούν και να διατηρούν στενές σχέσεις. Από την άλλη, ο αμφιθυμικός τύπος δεσμού κάνει τα άτομα να αποζητούν μεν την εγγύτητα, αλλά παράλληλα να νιώθουν φόβο για την απόρριψη. Τα άτομα με αποφευκτικό τύπο δεσμού αντιστέκονται στη συναισθηματική οικειότητα, γεγονός που επηρεάζει το βάθος των σχέσεών τους.
- Ικανοποίηση από τις σχέσεις:
Οι τύποι δεσμού είναι άμεσα συνυφασμένοι με τη συνολική ικανοποίηση που λαμβάνουμε από τη σχέση. Όπως είναι ευκολονόητο, τα άτομα με ασφαλή τύπο δεσμού τείνουν να βιώνουν μεγαλύτερη ικανοποίηση και εμπιστοσύνη, ενώ τα άτομα με ανασφαλή τύπο μπορεί να αντιμετωπίζουν προκλήσεις που προξενούν δυσαρέσκεια και αστάθεια στη σχέση.
- Γονεϊκή συμπεριφορά:
Ο τύπος δεσμού μπορεί να επηρεάσει και τη συμπεριφορά μας σαν γονείς. Όσοι ανήκουν στον ασφαλή τύπο είναι πιο πιθανό να παρέχουν ένα υποστηρικτικό και συναισθηματικά εναρμονισμένο περιβάλλον για τα παιδιά τους. Απεναντίας, όσοι αντιστοιχούν στον ανασφαλή τύπο είναι πιθανό ότι θα βιώνουν δυσκολία με τη συνεπή γονική μέριμνα και τη συναισθηματική διαθεσιμότητα.
Ακριβώς επειδή ο τύπος δεσμού επηρεάζεται από τον τρόπο με τον οποίο έχουμε μεγαλώσει σαν παιδιά και με τη σειρά του επηρεάζει τις σχέσεις μας στην ενήλικη ζωή, είναι σημαντικό να μπούμε στη διαδικασία της αυτογνωσίας και να απελευθερωθούμε από τους περιορισμούς που μας βάζει η ανασφάλεια, ώστε να δημιουργήσουμε ευχάριστες σχέσεις µε τους άλλους, µέσα στα πλαίσια ενός δεσµού που χαρακτηρίζεται από σταθερότητα, συναισθηµατικό ενδιαφέρον και διαχρονικότητα.
