Η έννοια του «ευνουχισμού» αποτελεί μια από τις πιο βασικές έννοιες στην ψυχαναλυτική θεωρία και λειτουργεί συμβολικά. Το σύμπλεγμα ευνουχισμού αποτελεί βασικό άξονα της θεωρίας του Freud και συνδέεται με την ανακάλυψη της διαφοράς των δύο φύλων εκ μέρους των παιδιών.

Ευνουχιστικές συμπεριφορές μπορούν να εκφραστούν απέναντι σε οποιονδήποτε. Τα ακόλουθα παραδείγματα μπορούν να προσαρμοστούν σε κάθε είδους σχέση. Απλώς στην προκειμένη περίπτωση δίνεται μεγαλύτερη βαρύτητα στις συντροφικές σχέσεις.

Με ποιους τρόπους γινόμαστε ευνουχιστικοί απέναντι στους άλλους;

1) Απόρριψη

Παρά τη σκληρή όψη που συνηθίζουν να έχουν οι άντρες, η περιφρόνηση και η απόρριψη από τη γυναίκα τους τούς φοβίζει και τους πονάει.

Συνήθως, οι άντρες νιώθουν την ανάγκη να επιβεβαιωθούν από τη γυναίκα τους για την αγάπη που δείχνουν. Παρόλο που κάποιες φορές δυσκολεύονται να εκφράσουν αυτό που νιώθουν, όταν τη στιγμή που το κάνουν η αντιμετώπιση της συντρόφου τους είναι επικριτική ή τους απορρίπτει, τότε υπάρχει συναισθηματικός ευνουχισμός και γι’ αυτό η αντίδρασή τους είναι να φύγουν και να κλείσουν την πόρτα. Ο φόβος της απόρριψης εξηγεί και γιατί οι άντρες αποφεύγουν συνήθως να κάνουν εύκολα κομπλιμέντα και γενικά να είναι ρομαντικοί μαζί με τις συντρόφους τους.

Η απόρριψη δεν σχετίζεται μόνο με τη μορφή άρνησης που εκφράζει μία γυναίκα απέναντι σε έναν άντρα. Μπορεί επίσης να έχει τη μορφή της απόρριψης των προσπαθειών του άντρα της όταν δοκιμάζει να την επαινέσει για κάτι.

2) Ευθύς και έντονος ευνουχισμός με δημόσια προσβολή

Μια μορφή ευνουχισμού που είναι βέβαιο ότι θα απομακρύνει τον άνθρωπό σας και θα φέρει απόσταση ανάμεσά σας είναι να τον προσβάλλετε ή να τον ταπεινώνετε μπροστά σε άλλους. Ένας σύντροφος υποτίθεται ότι είναι εκεί για να καλύπτει τα τρωτά σημεία του σημαντικού άλλου, όχι να τα εκθέτει.

Ο σύντροφός μας χρειάζεται να νιώθει εμπιστοσύνη ότι δεν θα τον ντροπιάσουμε δημοσίως για τις αδυναμίες του. Μετά από μία δημόσια ταπείνωση, η εμπιστοσύνη γκρεμίζεται και δεν μπορεί εύκολα να χτιστεί ξανά.

3) Ευνουχισμός μέσω κριτικής

Το να κάνεις ένα κομπλιμέντο στο σύντροφό σου και αμέσως μετά να αρχίσεις να τον κατακρίνεις, να ξέρεις ότι μετά από αυτό δεν πρόκειται να λάβει υπόψη του τα θετικά σχόλια που του έκανες και μάλιστα θα γίνει πολύ πιο δύσπιστος ακόμα κι αν του πεις τα χίλια δυο καλά.

4) Εσύ έχεις πάντα δίκιο και ο άλλος όχι

Όταν σε μία συζήτηση, έχεις ξεκαθαρίσει ότι εσύ έχεις το δίκιο και οτιδήποτε λέει ο σύντροφός σου «μπαίνει από τη μία και βγαίνει από την άλλη», σαν να είναι ανύπαρκτος, τότε αυτό τον κάνει να αισθάνεται εντελώς μόνος και αβοήθητος, καθώς δείχνεις πως δεν έχεις την πρόθεση να ακούσεις τι θέλει να σου πει, παρά μόνο να πεις τα δικά σου.

Σκοπός: «Να χτυπήσεις τον άλλο στο πιο ευαίσθητο σημείο του»

Όταν ένας σύντροφος χρησιμοποιεί λέξεις ή φράσεις που έχουν σκοπό να ακυρώσουν και να καταστρέψουν τον άλλο που έχει απέναντί του, αυτό ισοδυναμεί με συναισθηματικό ευνουχισμό. Εξαιρώντας τη σωματική κακοποίηση, είναι η πιο καταστροφική συμπεριφορά που μπορεί να κάνει ένα άτομο στην βασική αίσθηση που έχει αναπτύξει ο σύντροφός του για τον εαυτό του.

Συναισθηματικά ευνουχιστικές δηλώσεις εμφανίζονται πιο συχνά κατά τη διάρκεια έντονων διαφωνιών, μεταξύ των ζευγαριών, αλλά συμβαίνει και άλλες φορές. Με όποιον τρόπο κι αν εκφράζονται, η πρόθεση είναι ξεκάθαρη: να «χτυπήσεις τον άλλο στο πιο ευαίσθητο σημείο του».

Οποιοδήποτε φύλο μπορεί να εκφράσει αυτές τις κακές φράσεις σε οποιοδήποτε άλλο φύλο. Είτε συμβαίνουν μεταξύ ανδρών, μεταξύ γυναικών, είτε από το ένα φύλο στο άλλο, είναι εξίσου εξευτελιστικές και καταστροφικές.

Παραδείγματα τέτοιων εκφράσεων:

• «Αποκαλείς τον εαυτό σου άντρα; Σιγά ρε μεγάλε, αφού κανείς δεν σε παίρνει στα σοβαρά».
• «Έπαψες να με ελκύεις πριν από χρόνια. Ότι και να κάνεις πάνω σου δεν πρόκειται να αλλάξει η εικόνα σου. Απλά δεν το έχεις πια, οπότε γιατί δεν το αντιμετωπίζεις;».
• «Αυτό είναι το μόνο που έχεις; Καλύτερα να το πουλήσεις κάπου αλλού».
• «Πάλι γκρίνια; Σοβαρά πιστεύεις ότι αυτό θα σου φέρει αυτό που θέλεις;»
• «Μας το παίζεις θύμα; Σιγά μη σε στριμώξαμε και στη γωνία».
• «Ποτέ δεν πρόκειται να ανταποκριθείς όπως ακριβώς το έκαναν οι προηγούμενοι εραστές μου. Μην προσπαθείς άδικα».
• «Σιγά τον άντρα. Μήπως να σταματήσεις να παριστάνεις τον αληθινό άντρα; Τουλάχιστον έτσι θα είσαι ειλικρινής».

Αντιμετώπιση

1. Κοιτάξτε στον καθρέφτη

Κάντε στον εαυτό σας τις ακόλουθες ερωτήσεις:

• Μετανιώνεις για τα πράγματα που έχεις πει στους άλλους, ανεξάρτητα από το γιατί τα είπες;
• Θα ντρεπόσουν αν σε παρατηρούσαν άλλοι όταν έλεγες όλα αυτά τα εξευτελιστικά λόγια;
• Πώς νιώθεις για τους άλλους που συμπεριφέρονται όπως ακριβώς εσύ;

2. Από πού προέρχεται η συμπεριφορά αυτή; 

Ανατρέξτε σε όλες τις στενές σχέσεις από την παιδική ηλικία μέχρι αυτή που βιώνετε αυτήν τη στιγμή. Τι προκάλεσε τις πληγές που τώρα σας ωθούν να υπονομεύετε και να χλευάζετε τον άλλο;

Κάντε στον εαυτό σας τις ακόλουθες ερωτήσεις:

• Έχεις συμπεριφερθεί το ίδιο και σε άλλες σχέσεις;
• Τι παρατηρείς στην παιδική σου ηλικία και πού πιστεύεις ότι συμβάλλει;
• Ποιος σε πλήγωσε με το να σου συμπεριφέρεται με τον τρόπο που συμπεριφέρεσαι τώρα στον σύντροφό σου;
• Τι σε κάνει να έχεις αυτή τη συμπεριφορά στη σχέση σου τώρα;

3. Σταματήστε τη συμπεριφορά με οποιοδήποτε κόστος

Εάν νιώθετε την ανάγκη να εκφράσετε αυτά τα αρνητικά σχόλια, προσπαθείτε να πείτε στον σύντροφό σας τι νιώθετε, τι πυροδότησε αυτά τα συναισθήματα και τι θα μπορούσε να κάνει ο σύντροφός σας για να σας βοηθήσει αυτή τη στιγμή.

Για να το κάνετε αυτό, θα πρέπει να αναγνωρίσετε τα συναισθήματα που νιώθετε μέσα σας όταν βρίσκεστε σε κατάσταση θυμού, ώστε να τα ηρεμήσετε πριν σας προλάβουν και σας κυριεύσουν.

Κάντε στον εαυτό σας τις ακόλουθες ερωτήσεις:

• Τι βιώνεις στο σώμα σου λίγο πριν, στη συνέχεια και κατά τη διάρκεια των φάσεων που ξεσπάς;
• Τι πιστεύεις ότι συνέβη ανάμεσα σε εσένα και τον σύντροφό σου που προκάλεσε αυτά τα έντονα συναισθήματα;
• Νιώθεις αρκετά ασφαλής για να πεις στον σύντροφό σου τι νιώθεις και τι σκέφτεσαι γι’ αυτόν πριν ξεσπάσεις;
• Μπορείς να βρεις έναν τρόπο να είσαι πιο σκεπτικός/-ή πριν μιλήσεις και κάνεις οτιδήποτε;

4. Πώς θα θέλατε να αλλάξετε μέσα στη σχέση; 

Το επόμενο βήμα είναι να επιλέξετε ποιο είδος σχέσης θέλετε να έχετε στο μέλλον και τι θα χρειαστείτε από τον σύντροφό σας για να το κάνετε αυτό.

Κάντε στον εαυτό σας τις ακόλουθες ερωτήσεις:

• Ποια είναι τα πρότυπα που θαυμάζεις και σέβεσαι, τα οποία βλέπεις πως γνωρίζουν ποια είναι η ισορροπία αρρενωπότητας και θηλυκότητας και αισθάνονται απόλυτα άνετα μέσα σε αυτήν;
• Τι είδους αλληλεπιδράσεις θα ήθελες να έχεις με το σύντροφό σου και μάλιστα, πώς θα ήθελες να ήταν η συμπεριφορά σου, σε περίπτωση που είχες μία λογομαχία, μπροστά σε κάποιον τρίτο;
• Τι πρέπει να κάνεις για να απαλλαγείς από τις παλιές αρνητικές συμπεριφορές σου; Τι πρέπει να κρατήσεις και τι πρέπει να πετάξεις; Κάνε ένα ξεκαθάρισμα μέσα σου.
• Τι αλλαγή θα ήθελες να δεις από τη συμπεριφορά του συντρόφου σου για να μπορέσεις κι εσύ να βοηθήσεις τον εαυτό σου να αλλάξει;

5. Πιστέψτε ότι μπορείτε να αλλάξετε και κάντε το

Το τελευταίο βήμα είναι, ίσως, το πιο σημαντικό. Θα χρειαστεί να εξασκηθείτε στη συγχώρεση του εαυτού σας, ώστε να καταφέρετε να αλλάξετε. Είναι γεγονός ότι όλα όσα έχουν συμβεί στην παιδική μας ηλικία, επηρεάζουν τον τρόπο με τον οποίο λειτουργούμε και στην ενήλικη ζωή.

Συχνά, βέβαια, είναι πιο εύκολο να δούμε συναισθηματικά ευνουχιστικές συμπεριφορές σε άλλους παρά να τις αναγνωρίσουμε στον ίδιο μας τον εαυτό. 

Αν κάτι δεν μπορείς να το δεις, είναι σίγουρο ότι δεν θα μπορέσεις και να το αλλάξεις!

Γι’ αυτό η προσπάθεια να μπούμε στη θέση του άλλου, να κρατήσουμε μία παρατηρητική στάση απέναντι στα πράγματα και η θετική πρόθεση να αλλάξουμε αυτό που αναγνωρίζουμε ως αρνητικό στη σχέση μας, μπορεί να βοηθήσει και να φέρει πραγματικά αποτελέσματα.