Η ψυχοθεραπεία είναι μια διαδικασία που περιλαμβάνει τη σταδιακή οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ εσάς και του θεραπευτή που έχετε διαλέξει. Η φιλία δεν αποτελεί μέρος αυτής της διαδικασίας κι αυτό δεν σημαίνει απόρριψη. Σημαίνει ότι υπάρχουν όρια και πως η σχέση είναι επαγγελματική.
Προφανώς η σχέση με τον θεραπευτή χτίζεται στη βάση της οικειότητας και της εμπιστοσύνης, αλλά αυτό δεν πρέπει να μας μπερδεύει και να μας κάνει να ελπίζουμε σε μία φιλική σχέση μαζί του, εκτός συνεδρίας.
Ανάλογα με το είδος της θεραπείας που έχει επιλέξει κανείς, καλείται να αποκαλύψει όσα νιώθει και τον προβληματίζουν. Ο θεραπευτής είναι εκεί για να ακούσει και να βοηθήσει τον θεραπευόμενο να ξαναδεί τα πράγματα από μία άλλη οπτική και να μοιραστεί ιδέες και συναισθήματα που μπορεί να επηρεάζουν σημαντικά τη ζωή, τον τρόπο με τον οποίο βλέπει και αντιμετωπίζει τον εαυτό του και τον κόσμο.
Το γεγονός ότι κάποιος είναι εκεί και νοιάζετε να σας ακούσει με προσοχή για όλα όσα έχετε να του πείτε, φυσικά μοιάζει γοητευτικό και μπορεί να σας κάνει να νιώθετε ότι βασίζεστε στον θεραπευτή και μάλιστα ενδέχεται να αναπτύξετε συναισθήματα γι’ αυτόν ή να τον βλέπετε ως φίλο, αλλά αυτό είναι ένα φυσικό μέρος της διαδικασίας και δεν θα πρέπει να σας μπερδεύει.
Η αλληλεπίδραση με τον ψυχοθεραπευτή δεν αντιστοιχεί ούτε σε μία φιλική σχέση, ούτε σε μία ερωτική σχέση.
Είναι σημαντικό να γίνεται κατανοητή η ύπαρξη των ορίων, ώστε η θεραπευτική διαδικασία να κυλάει ομαλά και να μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι.
Άλλωστε, η σχέση σας με τον θεραπευτή περιλαμβάνει σαφή όρια από την αρχή. Καθορίζετε:
- πόσο συχνά θα συναντιέστε
- πόσο καιρό θα συναντιέστε
- πόσο θα πληρώνετε
- πόση επαφή επιτρέπεται να έχετε μεταξύ των συνεδριών
Ας δούμε λοιπόν το γιατί δεν μπορούμε να είμαστε φίλοι με τον θεραπευτή μας
1. Αντικειμενικότητα και αμεροληψία:
Οι ψυχολόγοι πρέπει να διατηρούν αντικειμενικότητα και αμεροληψία για να βοηθούν αποτελεσματικά τους πελάτες τους. Η δημιουργία φιλίας θα μπορούσε ενδεχομένως να θέσει σε κίνδυνο την ικανότητά τους να παρέχουν αμερόληπτες συμβουλές και γνώσεις στον θεραπευόμενο.
2. Δυναμική της εξουσίας:
Η θεραπευτική σχέση περιλαμβάνει συχνά μια δυναμική εξουσίας, με τον ψυχολόγο να βρίσκεται σε θέση εξουσίας και εμπειρογνωμοσύνης. Αυτή η δυναμική είναι σημαντική για τη θεραπευτική διαδικασία και θα μπορούσε να διαταραχθεί σε περίπτωση φιλίας.
3. Εμπιστευτικότητα:
Ακρογωνιαίος λίθος της θεραπευτικής σχέσης είναι η εμπιστευτικότητα. Το να μοιράζεται κανείς προσωπικές πληροφορίες σε έναν ψυχολόγο βασίζεται στην κατανόηση ότι θα παραμείνουν εμπιστευτικές. Σε μια φιλία, τα όρια της εμπιστευτικότητας θα μπορούσαν να θολώσουν.
4. Επαγγελματική δεοντολογία:
Οι θεραπευτές έχουν έναν επαγγελματικό κώδικα δεοντολογίας που πρέπει να ακολουθούν.
Όλοι οι επαγγελματίες ψυχικής υγείας δεσμεύονται από δεοντολογικές κατευθυντήριες γραμμές, οι οποίες έχουν σχεδιαστεί για να προστατεύουν τους ίδιους και τους ασθενείς τους.
Ο Κώδικας Δεοντολογίας της Αμερικανικής Ψυχολογικής Ένωσης (APA) διαθέτει ένα τμήμα σχετικά με τις «πολλαπλές σχέσεις». Αυτό αναφέρεται σε έναν θεραπευτή που υπηρετεί διπλούς ρόλους στη ζωή ενός ασθενούς.
Τέτοιες σχέσεις απαγορεύονται εάν έχουν τη δυνατότητα να:
- να βλάψουν την αντικειμενικότητα του θεραπευτή
- να καταστήσουν τη θεραπεία λιγότερο αποτελεσματική
- να προκαλέσουν βλάβη στον ασθενή
Ο Κώδικας Δεοντολογίας της Αμερικανικής Συμβουλευτικής Ένωσης (ACA) προειδοποιεί επίσης τους θεραπευτές να μην επεκτείνουν τη σχέση πέρα από τα επαγγελματικά όρια.
Ωστόσο, επιτρέπει ορισμένες εξαιρέσεις. Για παράδειγμα, η παρουσία στο γάμο ή την αποφοίτηση ενός πελάτη ή η επίσκεψη σε άρρωστο συγγενή του πελάτη στο νοσοκομείο είναι αποδεκτές συμπεριφορές.
Οι κατευθυντήριες γραμμές επαγγελματικής δεοντολογίας, λοιπόν, για τους ψυχολόγους αποθαρρύνουν ρητά τις διπλές σχέσεις, όπου ο θεραπευτής αναλαμβάνει περισσότερους από έναν ρόλους με τον πελάτη. Αυτό γίνεται για την προστασία της ευημερίας του πελάτη και για τη διατήρηση της ακεραιότητας της θεραπευτικής σχέσης.
5. Μεταβίβαση και αντιμεταβίβαση:
Στη θεραπεία μπορεί να υπάρχει μεταβίβαση (ασυνείδητα συναισθήματα που μεταφέρονται από τον πελάτη στον θεραπευτή) και αντιμεταβίβαση (ασυνείδητες αντιδράσεις του θεραπευτή). Αυτές οι δυναμικές αποτελούν μέρος της θεραπευτικής διαδικασίας, αλλά μπορεί να γίνουν πιο περίπλοκες αν εμπλέκεται μια φιλία.
6. Ο θεραπευτικός δεσμός είναι μονόπλευρος
Αν και αυτό μπορεί να ακούγεται αρνητικό, στην πραγματικότητα είναι αυτό που κάνει τη θεραπεία να λειτουργεί.
Ο θεραπευτής σας είναι ένας επαγγελματίας που πληρώνετε για το χρόνο του. Ο χρόνος που περνάτε μαζί του, αφορά αποκλειστικά τα δικά σας συναισθήματα και τις εμπειρίες σας. Είναι ο χρόνος και χώρος που αφιερώνεται για εσάς.
Η θεραπεία είναι μια ευκαιρία να μιλήσετε για ό,τι θέλετε, έστω και με την καθοδήγηση του θεραπευτή. Δεν υπάρχει καμία προσδοκία ότι ο θεραπευτής θα μοιραστεί μαζί σας οποιαδήποτε πτυχή της προσωπικής και ιδιωτικής του ζωής.
Αν είχατε έναν φίλο που μιλούσε μόνο για τον εαυτό του και ποτέ δεν σας έκανε ερωτήσεις ή δεν έδειχνε ενδιαφέρον για τη ζωή σας, ίσως αυτό σας έκανε να αρχίσετε να αμφισβητείτε τη φιλία. Όμως, η ψυχοθεραπεία έχει σχεδιαστεί για να είναι μονόπλευρη, δίνοντάς σας ένα ασφαλές μέρος για να ανοιχτείτε, χωρίς το φόβο της κρίσης.
Η διαμόρφωση υγιών ορίων μπορεί να είναι ένας από τους βασικούς τρόπους με τους οποίους ο θεραπευτής μπορεί να σας βοηθήσει να αντιμετωπίσετε τις προκλήσεις σας, ώστε να λειτουργήσει αποτελεσματικά και προς όφελός σας η συνεδρία.
Καταλήγουμε, λοιπόν, πως σε αντίθεση με τους φίλους που είτε συναντιόμαστε σε κάποιο καφέ, είτε στο σπίτι και o χρόνος που μπορούμε να διαθέσουμε είναι άπλετος, στη συνεδρία με τον ψυχολόγο, ο χρόνος είναι συγκεκριμένος και χρησιμοποιείται για ένα συγκεκριμένο σκοπό που αφορά εμάς τους ίδιους. Με ένα φίλο μπορούμε να μιλάμε πολύ συχνά στο τηλέφωνο. Με τον ψυχολόγο μας, όμως, δεν ισχύει το ίδιο. Άλλωστε, ανάμεσα στις συνεδρίες, μεσολαβεί και ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, το οποίο προφανώς έχει το σκοπό του.
Το γεγονός ότι δεν μπορούμε να είμαστε φίλοι εκτός συνεδρίας με τον ψυχολόγο μας, δεν αναιρεί το θετικό κλίμα που υπάρχει και πρέπει να υπάρχει κατά τη διάρκεια των συνεδριών. Είναι σημαντικό στην πρώτη επαφή με τον ειδικό να νιώσουμε ασφάλεια, καλή χημεία, εμπιστοσύνη και οικειότητα.
Τέλος, χρειάζεται να αναγνωρίσουμε ότι η θεραπευτική σχέση είναι μοναδική και εξυπηρετεί έναν συγκεκριμένο σκοπό για την ψυχική υγεία του θεραπευόμενου. Αν διαπιστώσετε ότι έχετε την επιθυμία για περισσότερες προσωπικές σχέσεις, ίσως είναι χρήσιμο να διερευνήσετε αυτές τις ανάγκες στο θεραπευτικό πλαίσιο και να τις συζητήσετε ανοιχτά με τον ψυχολόγο σας.
Πώς μπορείς να επωφεληθείς από την ψυχανάλυση;
1. Συναισθηματική υποστήριξη:
Η ψυχοθεραπεία προσφέρει έναν ασφαλή και εμπιστευτικό χώρο για να εκφράσεις τις σκέψεις και τα συναισθήματά σου. Παρέχει ένα μη επικριτικό περιβάλλον όπου ο θεραπευτής είναι εκεί για να ακούσει τους προβληματισμούς σου και να κατανοήσει το πρόβλημά σου, συμβάλλοντας στην αντιμετώπιση και στη λύση.
2. Αυτογνωσία:
Μέσω της θεραπευτικής διαδικασίας, μπορείς να κατανοήσεις σε βάθος τις σκέψεις, τα συναισθήματα και τις συμπεριφορές σου, καθώς κατά την ψυχανάλυση τα βλέπεις όλα να ξεδιπλώνονται μπροστά σου και καλείσαι με τη βοήθεια του ειδικού να τα διαχειριστείς και να τα αντιμετωπίσεις. Πρόκειται για μία διαδικασία αυτογνωσίας, η οποία μπορεί να φέρει στο φως τις βαθύτερες αιτίες που κρύβονται πίσω από τα προβλήματά σου.
3. Στρατηγικές αντιμετώπισης:
Οι θεραπευτές μπορούν να δείξουν στον θεραπευόμενο τις κατευθυντήριες γραμμές και τις στρατηγικές αντιμετώπισης των προβλημάτων, βοηθώντας τον να διαχειριστεί το στρες, το άγχος, την κατάθλιψη και άλλες συναισθηματικές προκλήσεις. Κάτι τέτοιο βοηθάει τον θεραπευόμενο να νιώθει σιγουριά στον εαυτό του, ώστε να μπορεί μελλοντικά να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες και τις προκλήσεις της ζωής, έχοντας τον έλεγχο στα χέρια του.
4. Βελτιωμένες δεξιότητες επικοινωνίας:
Η θεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να αναπτύξουν καλύτερες επικοινωνιακές δεξιότητες, τόσο στις προσωπικές, όσο και στις επαγγελματικές σχέσεις. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε υγιέστερες και πιο ικανοποιητικές αλληλεπιδράσεις με τους άλλους, καθώς ενισχύεται η ενσυναίσθηση. Από τη στιγμή που έρχεσαι αντιμέτωπος με το πρόβλημά σου, ενδέχεται να μπορείς να το αναγνωρίσεις και σε άλλους γύρω σου και μάλιστα, μιλώντας για την εμπειρία σου, να βοηθήσεις και αυτούς που βρίσκονται σε παρόμοια θέση με εσένα.
5. Αλλαγές στη συμπεριφορά:
Εντοπίζοντας και αντιμετωπίζοντας τις δυσπροσαρμοστικές συμπεριφορές, η ψυχοθεραπεία μπορεί να υποστηρίξει τα άτομα και να τα κατευθύνει με τέτοιο τρόπο ώστε να δουν θετικές αλλαγές στη ζωή τους. Για παράδειγμα, μπορεί να βοηθήσει κάποιον να διακόψει τις επιβλαβείς συνήθειες, να πάρει αποφάσεις και γενικά να αλλάξει προς το καλύτερο.
6. Μείωση του άγχους:
Θεραπευτικές τεχνικές, όπως οι ασκήσεις χαλάρωσης και η ενσυνειδητότητα, μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα να διαχειριστούν το στρες πιο αποτελεσματικά. Αυτό, με τη σειρά του, μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα τόσο στην ψυχική όσο και στη σωματική ευεξία.
7. Αυξημένη αυτοεκτίμηση:
Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να οικοδομήσουν μια πιο θετική εικόνα για τον εαυτό τους, να τον αποδεχθούν ακριβώς όπως είναι και να αναπτύξουν μια ισχυρότερη αίσθηση αυτοεκτίμησης. Αυτό μπορεί να συμβάλει στην αύξηση της αυτοπεποίθησης και σε μια πιο ολοκληρωμένη ζωή.
8. Διαχείριση καταστάσεων ψυχικής υγείας:
Η ψυχοθεραπεία αποτελεί βασικό συστατικό για τη θεραπεία διαφόρων διαταραχών της ψυχικής υγείας, όπως η κατάθλιψη, το άγχος, η διαταραχή του μετατραυματικό στρες (PTSD) και άλλα. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί μόνη της ή σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή, ανάλογα με τις ανάγκες του ατόμου.
9. Καθορισμός στόχων και σχεδιασμός ζωής:
Η θεραπεία παρέχει ένα δομημένο περιβάλλον στο οποίο τα άτομα μπορούν να βρουν τα πατήματά τους και να εργαστούν για την επίτευξη προσωπικών και επαγγελματικών στόχων. Μπορεί να βοηθήσει τα άτομα να αποσαφηνίσουν τις αξίες και τις προτεραιότητές τους και να δημιουργήσουν έναν χάρτη που θα τους βοηθάει να πορεύονται σε κάθε φάση της ζωής.
10. Δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων:
Οι θεραπευτές βοηθούν τους πελάτες να αναπτύξουν αποτελεσματικές δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων, επιτρέποντάς τους να προσεγγίζουν τις προκλήσεις με πιο εποικοδομητικό τρόπο και επικεντρωμένο στη λύση.
Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι τα οφέλη της ψυχοθεραπείας μπορεί να διαφέρουν από άτομο σε άτομο και η αποτελεσματικότητα της θεραπείας εξαρτάται από παράγοντες όπως η δέσμευση του ατόμου, η ποιότητα της θεραπευτικής σχέσης και η προσέγγιση που χρησιμοποιεί ο εκάστοτε θεραπευτής. Συνολικά, η ψυχοθεραπεία μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο εργαλείο για την προσωπική ανάπτυξη, τη συναισθηματική ευημερία και τη θεραπεία των προβλημάτων ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζει ο καθένας στη ζωή του.
