Το πρώτο έτος της ζωής ενός παιδιού είναι καθοριστικό για τη νευρολογική του ανάπτυξη. Οι παιδικές εμπειρίες, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, μπορεί να έχουν θετικό ή αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη του εγκεφάλου και σε αυτό φυσικά παίζει ρόλο ο τρόπος με τον οποίο μεγαλώνει κάθε παιδί μέσα στο οικογενειακό του περιβάλλον.
Τα παιδιά που μεγαλώνουν σε υποστηρικτικά περιβάλλοντα με φροντίδα, αγάπη και ενδιαφέρον μπορούν να αναπτύξουν υγιείς δεσμούς, σχέσεις εμπιστοσύνης, ασφάλειας και αυτοεκτίμηση.
Αντιθέτως, όσα μεγαλώνουν σε περιβάλλοντα που δεν είναι ευνοϊκά και χαρακτηρίζονται από κακοποίηση και παραμέληση, τείνουν να αισθάνονται ότι δεν τα αγαπούν, δεν τα εκτιμούν και δεν τα θέλουν. Τέτοια παιδιά μπορεί να αποφεύγουν να διαμορφώσουν στενές και κοινωνικές σχέσεις αργότερα στη ζωή τους, καθώς δυσκολεύονται να εμπιστευτούν άλλους ανθρώπους. Αναπτύσσουν φόβο για το περιβάλλον τους και βλέπουν τον κόσμο ως ένα επικίνδυνο μέρος.
Συχνά οι γονείς που εμπλέκονται σε τοξικές σχέσεις βίας και κακοποίησης λαμβάνουν λιγότερο υπόψη τους τον αντίκτυπο της συμπεριφοράς τους στα παιδιά. Δεν έχουν επίγνωση για το μέγεθος της επιρροής που ασκούν στα παιδιά κι επειδή η επιθετικότητά τους δεν απευθύνεται στα ίδια τα παιδιά, δεν σκέφτονται ότι τους προκαλούν συναισθηματική βλάβη.
Τα αρνητικά γονικά πρότυπα, όπως η συναισθηματική κακοποίηση και παραμέληση, η τιμωρία και η απόρριψη, δημιουργούν τραύματα που μπορεί να οδηγήσουν σε πρόβλημα ψυχικής υγείας για τα παιδιά.
Τρεις βασικές αιτίες για τη δυσλειτουργικότητα των οικογενειών
- Είναι σημαντικό να σημειώσουμε πως ορισμένοι γονείς προέρχονται οι ίδιοι από τοξικές οικογένειες όπου εκτέθηκαν σε βία, επιθετικότητα, κακοποίηση, παραμέληση, απόρριψη και άλλες αρνητικές συμπεριφορές των γονιών τους όταν ήταν παιδιά. Αυτοί οι γονείς δυσκολεύονται να απαλλαγούν από τις αρνητικές παιδικές τους εμπειρίες και να μάθουν εκ νέου καινούργιους και θετικούς τρόπους ανατροφής, εφαρμόζοντάς τους στα δικά τους παιδιά.
- Πολλές οικογένειες, μάλιστα, δεν μπορούν ή διστάζουν να παραδεχτούν ότι ανήκουν στην κατηγορία των δυσλειτουργικών οικογενειών και έτσι αντιστέκονται ή καθυστερούν να ζητήσουν βοήθεια. Οι γονείς νομίζουν ότι τα πράγματα είναι εντάξει, ότι τα πάνε καλά επειδή είναι σε θέση να παρέχουν οικονομικά όσα χρειάζονται τα παιδιά τους, παραβλέποντας, όμως, με τον τρόπο αυτό τις αρνητικές επιπτώσεις του τοξικού περιβάλλοντος στο οποίο μεγαλώνουν τα παιδιά.
- Συχνά, τα μέλη μίας δυσλειτουργικής οικογένειας, αντί να εκφράζουν τις ανησυχίες τους και να επιλύουν τα ζητήματα με θετικό τρόπο, εξομαλύνουν την κατάστασή τους και ανέχονται απαράδεκτες συμπεριφορές, όπως η κακοποίηση, η θυματοποίηση και οι συγκρούσεις, κρύβοντας το σοβαρό αυτό ζήτημα κάτω από το χαλί.
Αυτή η αλυσίδα, αν δεν σπάσει, μπορεί να μεταφερθεί από γενιά σε γενιά, βλάπτοντας τα παιδιά μέχρι τα όρια της ψυχικής ασθένειας και δημιουργώντας ολοένα και περισσότερες δυσλειτουργικές οικογένειες.
Ο αντίκτυπος του να μεγαλώνει ένα παιδί σε μια δυσλειτουργική οικογένεια
Οι δυσλειτουργικές οικογένειες χαρακτηρίζονται από:
- πολλαπλές συγκρούσεις
- τεταμένες σχέσεις
- χάος
- παραμέληση
- κακοποίηση
- κακή επικοινωνία
- έλλειψη ενσυναίσθησης
- μυστικότητα
Η ζωή σε μια δυσλειτουργική οικογένεια γεμίζει το παιδί με αβεβαιότητα, το κάνει να αισθάνεται πως υπάρχει μία αστάθεια και το σημαντικότερο από όλα, δεν νιώθει ασφάλεια.
Στις δυσλειτουργικές οικογένειες, η επικοινωνία αντικαθίσταται από:
- φωνές
- ουρλιαχτά
- διαφωνίες
- σιωπή
Η ζωή, λοιπόν, σε μία δυσλειτουργική οικογένεια επιδρά αρνητικά στην ανάπτυξη της προσωπικότητας των παιδιών και μάλιστα, οδηγεί τα παιδιά στη διαμόρφωση μίας αρνητικής άποψης και οπτικής για τη ζωή, προκαλώντας τους πόνο και συναισθηματικές πληγές που δύσκολα μπορούν να ανατραπούν. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η οικογένεια ασκεί τη βασική επιρροή στην ανάπτυξη του παιδιού και παρέχει τα θεμέλια για την ανάπτυξή του. Άλλωστε, σαν ενήλικες κουβαλάμε μαζί μας όλα όσα βιώσαμε και μάθαμε κατά τη διάρκεια των παιδικών μας χρόνων.
Επίσης, ο αντίκτυπος στα παιδιά είναι η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η αδυναμία έκφρασης των συναισθημάτων τους με υγιή τρόπο και σε τελική ανάλυση το παιδικό τραύμα.
Τα παιδιά ως αποτέλεσμα βιώνουν επαναλαμβανόμενα τραύματα και πόνο από τις πράξεις, τα λόγια και τις συμπεριφορές των γονέων τους, ενώ οι γονείς γενικά έχουν την τάση να μην αποδέχονται με ευκολία το γεγονός ότι ζουν σε μια δυσλειτουργική οικογένεια. Τα παιδιά μεγαλώνουν με πολλαπλά τραύματα που τους αφήνουν μόνιμα συναισθηματικά και ψυχικά σημάδια, θλίψη και στεναχώρια. Το τραύμα αν δεν αντιμετωπιστεί μπορεί να οδηγήσει σε σωματικές και ψυχολογικές ασθένειες.
Τα παιδιά που προέρχονται από δυσλειτουργικές οικογένειες μπορεί να βιώνουν στιγματισμό από τους συνομηλίκους τους για την κατάσταση επικρατεί στο σπίτι. Αυτό αυξάνει τον κίνδυνο να αποτραβηχτούν και να απομονωθούν μέσα στην οικογένεια και στους φίλους τους.
Γιατί τα παιδιά νιώθουν ενοχή;
Τα παιδιά σε τοξικό οικογενειακό περιβάλλον βιώνουν συχνά αισθήματα ενοχής για διάφορους λόγους:
1. Αίσθημα ευθύνης:
Τα παιδιά συχνά αισθάνονται μια αδικαιολόγητη αίσθηση ευθύνης για τα προβλήματα των σχέσεων των γονέων τους, πιστεύοντας ότι θα έπρεπε να είναι σε θέση να αποτρέψουν ή να επιλύσουν τις συγκρούσεις. Αυτή η αίσθηση ευθύνης εκδηλώνεται ως ενοχή, επηρεάζοντας τη συναισθηματική ευημερία του παιδιού.
2. Επιθυμία για αρμονία:
Τα παιδιά επιθυμούν εκ φύσεως ένα σταθερό και αρμονικό οικογενειακό περιβάλλον. Όταν γίνονται μάρτυρες της διχόνοιας και της έντασης που επικρατεί μεταξύ των γονέων τους, μπορεί να αισθάνονται ένοχα που δεν είναι σε θέση να δημιουργήσουν την ειρηνική ατμόσφαιρα που θα ήθελαν.
3. Γονική επιρροή:
Εάν οι γονείς χειραγωγούν ή κατηγορούν το παιδί για τα προβλήματα της σχέσης, το παιδί μπορεί να εσωτερικεύσει αυτά τα μηνύματα και, ως εκ τούτου, να αισθανθεί ενοχές.
4. Φόβος της εγκατάλειψης:
Τα παιδιά μπορεί να ανησυχούν ότι τα προβλήματα στη σχέση των γονιών τους θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε χωρισμό ή διαζύγιο και μπορεί να κατηγορούν τον εαυτό τους ότι ενδεχομένως προκάλεσε τη διάλυση της οικογένειας.
Καταλήγουμε, λοιπόν, πως οι άνθρωποι υπάρχουν μέσα στο οικογενειακό περιβάλλον από την παιδική ηλικία έως την ενηλικίωση, πράγμα που σημαίνει ότι η οικογένεια παίζει ουσιαστικό ρόλο στη σωματική και ψυχική ευημερία των μελών της, ιδίως κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας που αναπτύσσεται η προσωπικότητα των παιδιών.
Οι γονείς έχουν την ευθύνη να μεγαλώνουν τα παιδιά τους με τρόπο που να ενθαρρύνει τη θετική συναισθηματική υγεία και τη συνολική ψυχική υγεία τους, μειώνοντας τον κίνδυνο και την έκθεση στο άγχος, την κατάθλιψη, τον φόβο και την ανασφάλεια τόσο στο σπίτι όσο και εκτός σπιτιού, παρέχοντας αγάπη και θετικά λόγια επιβεβαίωσης που θα βοηθήσουν το παιδί να αποκτήσει αυτοπεποίθηση.
Οι διαφωνίες και οι διαφορές θα πρέπει να επιλύονται με έναν υγιή τρόπο, ώστε οι οικογένειες να λειτουργούν ομαλά και να διέπονται από αρμονία, αγάπη, ενσυναίσθηση, σεβασμό, ελευθερία έκφρασης, φροντίδα και υποστήριξη μεταξύ των μελών.
