Ο τοξικός γονέας μπορεί να έχει διαγνωστεί με ψυχική ασθένεια ή διαταραχή της προσωπικότητας, μπορεί και όχι. Μπορεί να έχει αναζητήσει θεραπεία για τη διαταραχή του, μπορεί και όχι. Θα «χύσει» το δηλητήριο του μολύνοντας τους γύρω του. Ωστόσο,οι πληγές που θα προκαλέσει μπορούν να θεραπευτούν. Μπορεί να μην υπάρχουν σχετικά στατιστικά στοιχεία, αλλά είναι ευρέως γνωστό ότι οι θεραπευτές θεραπεύουν κυρίως τα παιδιά που έχουν υποφέρει από τοξικούς γονείς και όχι τους ίδιους τους τοξικούς γονείς.

Το πρόβλημα με τη συμπεριφορά του τοξικού γονέα είναι ότι «δηλητηριάζει» το παιδί του ήδη από τη βρεφική ηλικία, κάνοντάς το να πιστεύει ότι αυτή η συμπεριφορά είναι κάτι φυσιολογικό. Πράγματι, πολλά παιδιά τοξικών γονέων  πιστεύουν ότι είναι ευθύνη του παιδιού και όχι του γονέα να βελτιώσει την υφιστάμενη κατάσταση.

Ο ορισμός ενός υγιούς γονέα είναι αυτός που είναι συναισθηματικά ώριμος να διαμορφώσει το δικό του ψυχολογικό κόσμο, ώστε να μην τον προβάλλει στο παιδί του. Η συναισθηματική ωριμότητα υποδεικνύει ότι ο γονιός έχει τα δικά του συναισθήματα και τα χρησιμοποιεί ως το δικό του εσωτερικό σύστημα ανταλλαγής μηνυμάτων – που συμβάλλει στην αυτογνωσία. Όλα αυτά σημαίνουν ότι ο γονέας είναι αυτοτελής. Ως εκ τούτου, η σχέση του με τους άλλους είναι ξεκάθαρη, χωρίς προβολές, υπερβάσεις ορίων ή τοξικότητα.

Ο τοξικός γονέας, από την άλλη πλευρά, δεν είναι συναισθηματικά ώριμος. Ως εκ τούτου, προβάλλει όλα τα συναισθήματα, που δεν έχει διαχειριστεί ο ίδιος, στο παιδί του. Αυτό τον οδηγεί σε συμπεριφορές όπως το ξέσπασμα της οργής του στο παιδί του, η κακοποίηση, ή το να ζητά από τα παιδιά του να φροντίζουν τις δικές του συναισθηματικές ή άλλες ανάγκες. Επιπλέον, δείχνει ανικανότητα στο να προσφέρει καθοδήγηση στα παιδιά του, ενώ μπορεί να παίζει παιχνίδια με τον μυαλό τους. Προσπαθεί να απομακρύνει το παιδί από τον άλλο γονέα, το βλέπει ανταγωνιστικά ενώ μπορεί να φτάνει στο σημείο να το κακοποιεί συναισθηματικά, διανοητικά, σωματικά ακόμα και σεξουαλικά.

Το παιδί ενός τοξικού γονέα προσπαθεί να παραμείνει συνδεδεμένο με αυτόν τον γονέα. Μάλιστα, θα προσπαθήσει να τον ευχαριστήσει με το να γίνει αυτό που θέλει ο γονιός του, έτσι ώστε να εξασφαλίσει μία αίσθηση ασφάλειας στο πλαίσιο του συγκεχυμένου κόσμου του. Το παιδί μπορεί αργότερα να αντιληφθεί το άγχος και την κατάθλιψη που προέκυψαν ως αποτέλεσμα της απώλειας του Εαυτού του, διότι το παιδί έπρεπε να εγκαταλείψει οποιαδήποτε συνειδητοποίηση του Εαυτού του για να επιβιώσει.

Σπανιότερα, το παιδί αντιλαμβάνεται ότι ο γονέας του είναι λάθος συσσωρεύοντας ωστόσο για χρόνια την οργή του, η οποία μπορεί αργότερα να το οδηγήσουν σε συμπεριφορές που βλάπτουν τον ίδιο του τον εαυτό του. Ακόμη πιο σπάνια το παιδί θα αναγνωρίσει τη νοσηρή κατάσταση και θα περιμένει υπομονετικά τον τρόπο να απομακρυνθεί από τον τοξικό γονέα.

Σε όλες τις περιπτώσεις το παιδί θα πρέπει να περάσει από τα στάδια του «πένθους» για να φτάσει τελικά σε μία υγιή κατάσταση. Η άρνηση, ο θυμός, η θλίψη, η διαπραγμάτευση και η αποδοχή είναι στάδια του πένθους. Στο στάδιο της άρνησης θα πει: «Δεν μου συμβαίνει αυτό». Στο στάδιο του θυμού: «Είμαι τόσο θυμωμένος γι’ αυτό που συμβαίνει». Στη θλίψη: «Είμαι τόσο λυπημένος γι’ αυτό που συμβαίνει». Στη διαπραγμάτευση: «Μπορώ να το σταματήσω» και τελικά στην αποδοχή: «Συμβαίνει, πρέπει να βρω έναν τρόπο να βγω έξω από αυτό και να ζήσω την υπόλοιπη ζωή μου έχοντας συνείδηση του τι μου έχει συμβεί». Πολλές φορές, για να αποφύγουν τα οδυνηρά συναισθήματα του θυμού και της θλίψης, τα παιδιά των τοξικών γονιών συχνά παραλείπουν αυτά τα στάδια, κολλώντας στο στάδιο της διαπραγμάτευσης.

Στο στάδιο της διαπραγμάτευσης, τα παιδιά προσπαθούν να κάνουν όλα τα πράγματα καλύτερα, μετατρέποντας τον εαυτό τους σε αυτό που ζητά ο γονέας. Συχνά τα παιδιά μπορεί να παρουσιάζουν όλα τα συμπτώματα της ψυχικής ασθένειας του γονέα τους προκειμένου να επιτρέψουν στον τελευταίο να ξεφύγει αρνούμενος τη δική του ψυχική ασθένεια. Με αυτόν τον τρόπο ο γονέας μπορεί απλώς να κατηγορήσει το παιδί ότι είναι «τρελός/ ή» και να τελειώσει με αυτή την υπόθεση. Από την άλλη το παιδί θα σκεφτεί ότι αν είναι πολύ ευχάριστο, πολύ ευγενικό, πολύ ήσυχο, πολύ αόρατο, ο γονιός δεν θα του θυμώνει. Σε άλλες περιπτώσεις αναλαμβάνει το ρόλο της γονικής μέριμνας, έτσι ώστε όχι μόνο φροντίζει τα μικρότερα αδέλφια του, αλλά και τον γονέα.

Όλα τα παραπάνω αποτελούν εκφάνσεις της διαπραγμάτευσης, στις οποίες εμπλέκονται συνεχώς ΑΝ και ΟΤΑΝ. «Αν φροντίσω τη μητέρα μου, τότε δεν θα είναι τόσο σκληρή μαζί μου». Τελικά, όταν το στάδιο της διαπραγμάτευσης τελειώνει, το παιδί του τοξικού γονέα θα αρχίσει να αισθάνεται θλίψη για το ότι δεν είχε έναν γονέα που να τον αγαπά, όπως θα ήθελε. Αυτή η θλίψη είναι μια μορφή συμπόνιας για τον εαυτό του, αναγνωρίζοντας την πληγή έχει προκλήθηκε από τον τοξικό γονέα. Αν ο θυμός δεν έχει εμφανιστεί τη στιγμή που έπρεπε, θα έρθει το πλήρωμα του χρόνου για να αναδυθεί στην επιφάνεια. Αυτός ο θυμός λέει «Εγώ είμαι». «Είμαι εδώ, είμαι πραγματικός, και έχω σημασία». Και κάπως έστι το παιδί περνά στο στάδιο της αποδοχής. Το παιδί – πλέον ως ενήλικας τις πιο πολλές φορές – αποφασίζει πλέον να φροντίσει τον Εαυτό του. Αυτή ακριβώς η απόφαση είναι που θα λύσει το πρόβλημα. Αυτές οι αποφάσεις σημαίνουν ότι στην πραγματικότητα υπάρχει κάποιος στον κόσμο που νοιάζεται, νοιάζεται βαθιά και μπορεί να καλύψει όλες τις συναισθηματικές ανάγκες με τρόπους που ο γονέας δεν το έκανε. Αυτός ο κάποιος είναι Εαυτός.

Με πληροφορίες από το PsychologyToday