Η θεωρία του Φρόυντ για την Ψυχή! Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του επιδειξιομανή άνδρα;

Ο Ζίγκμουντ Φρόυντ προσπάθησε να αναλύσει ένα μέρος της ανθρώπινης δράσης και το πώς αυτή σχετίζεται και επηρεάζεται από την κοινωνική αναγνώριση.

Ο γνωστός Αυστριακός ιατρός και ψυχίατρος, θεμελιωτής της ψυχανάλυσης, ασχολήθηκε έντονα με την ικανότητα του ατόμου να μετουσιώνει τις σεξουαλικές και επιθετικές ενορμήσεις του. Οι μελέτες του για τη σεξουαλικότητα έχουν ξεχωρίσει καθώς με αυτόν τον τρόπο έβαλε τα θεμέλια για τη θεωρία του περί των νευρώσεων, εξήγησε την ανάγκη για καταπίεση και ερμήνευσε την πηγή της συναισθηματικής ενέργειας που βρίσκεται στη βάση των συνειδητών και ασυνείδητων παρορμήσεων.

Χαρακτηριστική είναι η ανάλυσή του στην «Εισαγωγή στην Ανάπτυξη της Σεξουαλικής Λειτουργίας» στο κεφάλαιο 3 της «Σύντομης Ιστορίας της Ψυχανάλυσης», ένα από τα τελευταία έργα που έγραψε το 1939: «Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη, η ανθρώπινη σεξουαλική ζωή συνίσταται βασικά στην προσπάθεια να φέρουμε τα γεννητικά μας όργανα σε επαφή με τα όργανα κάποιου από το αντίθετο φύλο. Με αυτό σχετίζονται, σαν συμπληρωματικά φαινόμενα και εισαγωγικές πράξεις, τα φιλιά, το κοίταγμα και το χάιδεμα».

Αυτή η προσπάθεια υποτίθεται ότι κάνει την εμφάνισή της κατά την εφηβεία, δηλαδή στην ηλικία της σεξουαλικής ωρίμανσης, και εξυπηρετεί τους σκοπούς της αναπαραγωγής. Επειδή όμως, η ικανοποίηση των σεξουαλικών επιθυμιών δεν γίνονται πάντα τη στιγμή που το άτομο νιώθει πως το έχει ανάγκη, ενεργοποιούνται οι μηχανισμοί άμυνας. Πέρα λοιπόν, από το συνειδητό και το ασυνείδητο, ο βαθυστόχαστος αναλυτής χώρισε την ανθρώπινη ψυχή σε 3 μέρη: στο Έγω, το Υπερεγώ και το Αυτό. Κάθε μέρος έχει διαφορετικές δικαιοδοσίες και αρμοδιότητες.

Το «Αυτό» αντιπροσωπεύει το ασυνείδητο.

Πρόκειται για το αρχαιότερο μέρος του μυαλού από το οποίο προέρχονται οι υπόλοιπες δομές. Είναι αρχέγονο, ανοργάνωτο και συναισθηματικό. Για αυτό, όπως επισημαίνει και ο ίδιος, είναι ένα απρόσιτο κομμάτι της προσωπικότητας μας για το οποίο γνωρίζουμε ελάχιστα. Σημαντικό ρόλο στην ανάλυσή του, αποτέλεσε η μελέτη για τη λειτουργία των ονείρων και τη δομή των νευρωσικών συμπτωμάτων.

Το «Εγώ» αποτελείται από τη συνείδηση και την αντίληψη.

Πρόκειται για το μέρος του νου, που αντιπροσωπεύει το συνειδητό. Η κύρια λειτουργία του «Εγώ» είναι η αυτοσυντήρηση. Για αυτό διαθέτει τη λογική και τη δύναμη της αναβολής των άμεσων αντιδράσεων απέναντι στα εξωτερικά ερεθίσματα και στα εσωτερικά ενστικτώδη κίνητρα. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το «Εγώ» να βρίσκεται σε άμεση σύνδεση με τα όργανα της αντίληψης.

Το «Υπερεγώ» είναι μια δύναμη που αντιτίθεται στο «Εγώ».

Σχετίζεται με τον Ναρκισσισμό, μια μορφή αυτολατρείας. Ο ρόλος του είναι να ελέγχει και να απαγορεύει. Το «Υπερεγώ» ξεκινά με τις απαγορεύσεις και την κριτική που ασκούν οι γονείς στο παιδί τους. Οι κανόνες των γονέων, της οικογένειας και της κοινωνίας, ενσωματώνονται και αποτελούν μέρος της ανθρώπινης ψυχής. Το «Υπερεγώ» συγκροτείται μέσα από τις γονεϊκές απαγορεύσεις και για αυτόν τον λόγο μάλιστα θεωρείται ως ο νόμιμος κληρονόμος του οιδιπόδειου συμπλέγματος.

Το «Εγώ», για να ελέγξει και να αναστείλει την ικανοποίηση των εσωτερικών ενορμήσεων, είναι εκείνο που ενεργοποιεί τους μηχανισμούς άμυνας και παράγει άγχος ως σήμα κινδύνου. Έτσι, εκτός από τους μηχανισμούς που χρησιμοποιεί στη φυσιολογική ζωή (όπως αντίληψη, προσοχή, μνήμη, φαντασία), το «Εγώ» καταφεύγει και σε κάποιους άλλους μηχανισμούς, όπως είναι η απώθηση, η προβολή, η εκλογίκευση και η μετουσίωση, η οποία σχετίζεται πολύ με την επιδειξιομανία.

Πώς λειτουργούν οι μηχανισμοί άμυνας;

Ο Φρόυντ, σύμφωνα με το βιβλίο «Θεωρίες Προσωπικότητας και Κλινική Πρακτική» του Γρηγόρη Ποταμιάνου, θεωρούσε ότι η πεμπτουσία του πολιτισμού εμπεριέχεται στην ικανότητα του ατόμου να μετουσιώνει τις σεξουαλικές και επιθετικές ενορμήσεις του. Ως άμυνα, η μετουσίωση θεωρείται ο πιο υγιής και ώριμος τρόπος επίλυσης των ενδοψυχικών συγκρούσεων, διότι εκτονώνει την ενορμητική πίεση μέσω οδών που προάγουν τον πολιτισμό και ευεργετούν το κοινωνικό σύνολο. Για παράδειγμα, ο ηθοποιός μετουσιώνει την επιδειξιομανία του.

Πρόκειται για τη δύναμη που ο επιδειξιομανής θέλει να επιδείξει τον θρίαμβο που προέρχεται από το να έχει τον έλεγχο, σε μια προσπάθεια του να αντισταθμίσει την εσωτερική ανασφάλεια και ασημαντότητα που νιώθει. Σύμφωνα με δημοσίευση με τίτλο «Στοιχεία ψυχοπαθολογίας των Παραφιλιών – Ανάλυση της Επιδειξιομανίας», δεν είναι η φυσιολογική ευχαρίστηση της έκθεσης που βιώνεται από το παιδί, αλλά η δραστηριότητα ενός παιδιού, που στερούμενο την αγάπη, προσπαθεί να την ξανακερδίσει πίσω με την επιδειξιομανία.

Τα γεννητικά του όργανα είναι πηγή ευχαρίστησης στον εαυτό του και φυσικά υποθέτει ότι θα είναι αντικείμενο ευχαρίστησης και στους άλλους, προκαλώντας σε αυτούς ό,τι συναισθήματα προκαλεί στον ίδιο. Το παιδί λαμβάνει αισθησιακή ευχαρίστηση από την περιποίηση – επίδειξη των γεννητικών του οργάνων. Όταν αυτό συνδυασθεί με τη στέρηση της τόσο σημαντικής μητρικής αγάπης, το παιδί μπορεί να υπερβάλει αυτή τη συμπεριφορά για να προσελκύσει τη μητρική αγάπη ή να πάρει αυτοϊκανοποίηση, επέρχεται δηλαδή καθήλωση στη συμπεριφορά.

Τα χαρακτηριστικά του επιδειξιομανή άνδρα

Στη συνέχεια, λόγω ενοχών και φόβων προσωπικών (του ιδίου) ή λόγω φόβου από τη δυσαρέσκεια, τη μη έγκριση των γονιών, αναστέλλει, απωθεί την ερωτική συμπεριφορά που είχε ήδη καθηλωθεί. Εμποδίζεται έτσι η φυσιολογική σεξουαλική ανάπτυξη και όταν αρχίζει η σεξουαλική αφύπνιση, επανέρχεται στο καθηλωμένο στάδιο της παρέκκλισης. Όπως προτάσσει η μελέτη των R.H. Tuch (2008) και K. Stoller, η παράξενη συμπεριφορά του επιδειξιομανή δημιουργεί σύγχυση και παλινδρόμηση, το θύμα του αιφνιδιάζεται χωρίς να ξέρει τι θα συμβεί μετά και νιώθει ανασφαλής πώς να απαντήσει καλύτερα.

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι λειτουργίες του «Εγώ» να μην μπορούν προσωρινά να κινητοποιηθούν και το άτομο – θύμα δυσκολεύεται να σκεφτεί και να αντιδράσει δυναμικά. Ο επιδειξιομανής στοχεύει άτομα που κατά τον υπολογισμό του, είναι ευάλωτα και απροετοίμαστα στην επίθεση, λαμβάνοντας την αντίδραση των γυναικών σαν σημάδι ότι είναι «εντυπωσιακά προικισμένος».

Στην πραγματικότητα υπάρχουν σεξουαλικές δυσκολίες, αλλά με αυτόν τον τρόπο αρνείται την πραγματικότητα. Αν και όχι ψυχωτικός, υπάρχει διαταραχή στην αντίληψη της πραγματικότητας. Ο διπλός μηχανισμός της άρνησης της πραγματικότητας και του διαχωρισμού του επιδειξιομανή ευθύνεται για την παρέκκλιση. Είναι σαν να έχει συγχρόνως δύο ζωές που υπάρχουν δίπλα – δίπλα μα προσπαθεί να αγνοήσει η μία την άλλη.

Η επιδειξιομανία αναφέρεται στο αρχικό τραύμα του να είναι και να κρίνεται ως ασήμαντος. Για αυτό υπάρχει η ψευδαίσθηση της υπεροχής, της δύναμης και πολλές φορές υπάρχουν κίνδυνοι, όπως να πιαστεί από την αστυνομία. Όμως, δεν είναι οι αστυνομικοί ο κίνδυνος. Είναι μάλλον παράγοντας θριάμβου, την ώρα που η σύλληψη αποδεικνύει ότι αυτός είναι σημαντικός και είναι η νίκη απέναντι στο φόβο της ασημαντότητας.