Σκοπός του συγκεκριμένου άρθρου είναι ο προβληματισμός και η ενημέρωση των γονέων αλλά και της κοινωνίας ευρύτερα για το δικαίωμα των ατόμων με νοητική στέρηση στην σεξουαλική ζωή. Η σεξουαλική ζωή ήταν και θα είναι αναπόσπαστο κομμάτι ανθρώπινης εξέλιξης και αναπαραγωγής του ανθρώπινου είδους. Είναι αναπόσπαστο κομμάτι προσωπικής ευτυχίας και αποδελτίωσης.
Γράφει η Γωγώ Ανδριανάκη, Κοινωνική λειτουργός – ψυχοθεραπεύτρια
Η ανθρώπινη σεξουαλικότητα διαδραματίζει καταλυτικό ρόλο στην ομαλή εξέλιξη της προσωπικότητας του ατόμου. Eνθαρρύνει τα σχεσιακά του δυναμικά, αυξάνει την αυτοεκτίμηση του και βελτιώνει τη αυτό-εικόνα του . Παράλληλα, προωθεί την ολοκλήρωση της ενηλικίωσης του και προωθεί τη δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων.
Θέμα ταμπού
Παρ’ όλα τα θετικά όμως χαρακτηριστικά, η σεξουαλικότητα με τη ευρεία έννοια , είχε την τάση να συνοδεύεται με αυξημένο αίσθημα ενοχής, αυστηρές απαγορεύσεις και ένα πέπλο διάφανης σιωπής από το κοινωνικό σύνολο. Αυτό ίσχυε παλαιότερα σε μεγάλο βαθμό για άτομα τυπικής ανάπτυξης πόσον μάλλον για τα άτομα με νοητική υστέρηση. Στην περίπτωση αυτή, δηλαδή των ατόμων με νοητική στέρηση ,τα πράγματα περιπλέκονται και δυσκολεύονται ακόμα περισσότερο. Η σεξουαλικότητα έρχεται αντιμέτωπη με τα ταμπού της εκάστοτε εποχής και κοινωνίας. Έρχεται αντιμέτωπη με την έλλειψη γνώσεων και την αποποίηση ευθυνών τόσο των ειδικών όσο και των γονέων. Πολλές φορές ακόμα και το φλερτ θεωρείται ταμπού στη χωρά μας, πόσο μάλλον το δικαίωμα στην σεξουαλική ζωή και κατ΄επέκταση στο ενδεχόμενου ενός γάμου.
Εδώ και αρκετά χρόνια υπάρχουν συγκεκριμένα προγράμματα, εξατομικευμένα που στόχο έχουν την προαγωγή της σεξουαλικής υγείας, πράγμα που γίνεται και στη χώρα μας μια πραγματικότητα σιγά-σιγά.
Εξατομικευμένο πρόγραμμα
Πιο συγκεκριμένα, για άτομα με νοητική στέρηση απαιτείται συγκεκριμένο εξατομικευμένο πρόγραμμα, εφόσον πρώτα έχει πραγματοποιηθεί αξιολόγηση και έρευνα των αναγκών τους . Το ατομικό πλάνο αυτό χρειάζεται μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση, που θα περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα αναγκών και κριτηρίων, όπως η ηλικία, το φύλο, η ωριμότητα του ατόμου και της οικογενείας του. Για να επιτευχθεί κάτι τέτοιο χρειάζεται, εμπεριστατωμένη γνώση από ειδικούς επιστήμονες, ειδική εκπαίδευση στους γονείς αλλά και στο ευρύτερο περιβάλλον του παιδιού. Επιπροσθέτως, κατανοώντας τους φόβους και τις ανησυχίες των γονέων, είναι σημαντικό να εμπιστευτούν τους ειδικούς και να ενημερωθούν για τις εκπαιδεύσεις που υπάρχουν στα ανάλογα πλαίσια. Χρειάζεται οι ίδιοι να το επιδιώξουν, να έχουν ως σκοπό τη αυτονομία των παιδιών τους.
Τονίζω λοιπόν ότι, τα άτομα με νοητική στέρηση έχουν κάθε δικαίωμα να αντιμετωπίζονται ισότιμα, πέραν και έξω από ρατσιστικές ή υποτιμητικές συμπεριφορές. Πράγμα που σημαίνει, δικαίωμα στη σεξουαλικότητα, δικαίωμα στην ερωτική ζωή, στην επιλογή συντρόφου και στην επιλογή γάμου. Αυτό προϋποθέτει στοχοθετημένη και στοχευμένη εκπαίδευση, συνεχής ενημέρωση από τους ειδικούς προς τα ίδια τα άτομα με νοητική και προς το οικογενειακό τους περιβάλλον. Αυτό ως επί το πλείστον σημαίνει, ότι οι ειδικοί του χώρου θα πρέπει είναι αρκετά ενήμεροι και ανοιχτοί στο θέμα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης.
Επομένως, προσφέροντας τους την ανάλογη εκπαίδευση, σέβεσαι την ατομικότητα τους, το δικαίωμα τους να έχουν σωματική και ψυχοκοινωνική υγεία, αυξάνεις τις κοινωνικές τους δεξιότητες, αυξάνεις τις κοινωνικές τους συναναστροφές, προωθείτε η κοινωνικοποίηση τους με σκοπό την αυτονομία τους .
Ενδεχόμενοι φόβοι γονέων
Τώρα ήρθε η στιγμή ανοιχτεί το θέμα που ίσως να είναι ο βαθύτερος και μεγαλύτερος φόβος του γονέα . Πιο συγκεκριμένα αναφέρομε στους κινδύνους μια κακοποίησης, μιας και ένα άτομο με νοητική έχει χαμηλότερες δεξιότητες και ελλειμματικές νοητικές ικανότητες. Αλλά εδώ έρχομαι να σε διαψεύσω και να σου αλλάξω την γνώμη.
Ακολουθώντας ένα συγκεκριμένο πρόγραμμα σωματογνωσίας, σεξουαλικής ενημέρωσης και εκπαίδευσης , αποφεύγεις κινδύνους που μπορεί να προκύψουν. Δηλαδή, τα άτομα με νοητική στέρηση μαθαίνουν το σώμα τους , μαθαίνουν να έχουν ένα υγιή σεξουαλικό τρόπο ζωής, ακούνε τις ανάγκες τους χωρίς να ντρέπονται για αυτές, χωρίς να κρύβονται πράγμα πολύ επικίνδυνο. Κυρίως όμως, μαθαίνουν να προφυλάσσουν τον εαυτό τους από ενδεχόμενη σεξουαλική παρενόχληση ή κακοποίηση. Μαθαίνουν να αντιλαμβάνονται τους κινδύνους από διάφορα μεταδιδόμενα αφροδίσια νοσήματα και από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες που μπορεί να προκύψουν από την μη γνώση των παραπάνω.
Εφόσον αυτά τα έχουν μάθει στην εκπαίδευση σημαίνει ότι δεν τους είναι άγνωστα, άρα ότι δεν είναι άγνωστο δεν εγκυμονεί τόσους κινδύνους. Είναι λοιπόν σαφές ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση είναι απαραίτητη όχι μόνο για την προσωπική ευχαρίστηση αλλά και για την προστασία τους. Ακολουθώντας ένα πρόγραμμα εξατομικευμένο με τις εκάστοτε ανάγκες του ατόμου, προωθείς την αυτονομία του, παράλληλα τον προστατεύεις από την κοινωνική απομόνωση, το όποιο σημαίνει πως όταν έρθει σε επαφή με τον εξωτερικό κοινωνικό περίγυρο δεν θα φοβηθεί , δεν θα υποκύψει σε κάτι που δεν θέλε αλλά θα προστατευτεί με βάσει τις γνώσεις που θα έχει ήδη λάβει.
Από την επαγγελματική μου εμπειρία, χρειάζεται να αναφέρω ότι είναι παραμέληση και παραβίαση του δικαιώματος του ατόμου με νοητική στέρηση να μην του επιτρέπεται όχι μόνο η ενημέρωση σε θέματα σεξουαλικής φύσεως αλλά φυσικά και η πρόσβαση σε αυτές τις παροχές.
Οφείλω να ενημερώσω κάθε γονέα που ίσως να ενδιαφέρεται για τα δικαιώματα των παιδιών του, τις παροχές που μπορεί να έχει, την ψυχοκοινωνική υποστήριξη από συναδέλφους που αγαπούν αυτή τη δουλεία. Όπως οφείλω να ευαισθητοποιήσω κάθε γονέα που δυσκολεύεται σε αυτό, υπάρχουν ειδικοί που θα σας καθοδηγήσουν και θα σας ακούσουν.
Αγαπητοί γονείς μην αφήσετε τους φόβους σας να επισκιάσουν την ευτυχία των παιδιών σας!!!!
Ανδριανάκη Γωγώ
Κοινωνική λειτουργός – ψυχοθεραπεύτρια
Εξειδίκευση στην σχεσιακή – αναλυτική ψυχοθεραπεία στο Iνστιτούτο σχεσιακής & ομαδικής ψυχοθεραπείας ΙΣΟΨ.
MSc clinical & community psychology: University Of East London.
Μέλος της διεθνούς ένωσης σχεσιακής ψυχαναλυτικής ψυχοθεραπείας του International Association for Relational Psychoanalysis and Psychotherapy (IARPP)
Τηλέφωνο: 6943072669
Mail: [email protected]
Διαβάστε σχετικά άρθρα:
Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση στα παιδιά- Πράγματα που πρέπει να ξέρουν οι γονείς
Όταν ο έφηβος ξεκινά να αυνανίζεται: Απορίες γονέων
«Η ρουτίνα»: Η εμμονική καθημερινότητα ενός αυτιστικού παιδιού
