Oι ανθρώπινες σχέσεις και δη οι ερωτικές στις μέρες μας, προφανώς κι έχουν μεταβληθεί, σε σύγκριση με τις προηγούμενες εποχές, προκειμένου οι άνθρωποι να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα που έφεραν τα social media, δηλαδή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το facebook και το instagram. Πλέον, η γνωριμία μεταξύ δύο ή περισσότερων ανθρώπων δεν χρειάζεται απαραίτητα τη ζωντανή επαφή και τη γλωσσική επικοινωνία, κάτι που ήταν απαραίτητο στην προηγούμενη δεκαετία και περισσότερο στις προηγούμενες εποχές… Αντ’ αυτών, υπάρχει το διαδικτυακό αίτημα φιλίας, το messenger για την επικοινωνία και οι ιντερνετικές ομάδες για τη συμμετοχή περισσοτέρων ατόμων και τη μεταξύ τους γνωριμία.
Γράφει ο Ευάγγελος Κουσιάδης, Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας-Ψυχοθεραπευτής-Συγγραφέας
Οι έφηβοι είναι οι πιο εξοικειωμένοι με τις νέες μορφές επικοινωνίας που λαμβάνουν χώρα μέσα από την οθόνη ενός υπολογιστή, και είναι απόλυτα λογικό αυτό, αν κι έχουν μπει στο “παιχνίδι” και μεγαλύτερες ακόμα ηλικιακές ομάδες, δείγμα της απομόνωσης, της μοναξιάς και της έλλειψης αληθινής σύνδεσης μεταξύ των ανθρώπων.
Η ανάγκη συναισθηματικής σύνδεσης
Ανεξάρτητα όμως από το ποια μορφή επικοινωνίας επιλέγει ο καθένας από εμάς είτε ατομικά είτε ως μέλος μιας ευρύτερης κοινωνικής ομάδας (πχ. έφηβοι, φοιτητές, ανύπανδροι, γονείς), το αδιαμφισβήτητο γεγονός παραμένει: η πρωταρχική ανάγκη του ανθρώπου είναι η ανάγκη για συναισθηματική σύνδεση, για ασφάλεια, προστασία, φροντίδα και αποδοχή. Και αυτές είναι αρχετυπικές, πανανθρώπινες ανάγκες, που σημαίνει ότι ισχύουν για τον κάθε άνθρωπο ανεξάρτητα από ηλικία και κοινωνικές συνθήκες. Και αυτές οι ανάγκες διακινούνται μέσα από την αλληλεπίδραση με τους άλλους ανθρώπους. Επομένως, και οι έφηβοι με τη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και μέσα από εντελώς νέους κώδικες επικοινωνίας, προσπαθούν να καλύψουν τις παραπάνω ψυχοβιολογικές ανάγκες. Το θέμα, όμως, είναι ότι οι έφηβοι προσπαθούν να το πετύχουν αυτό μέσα από απρόσωπες, περιστασιακές και πολλές φορές, ρηχές επικοινωνιακές φόρμες (όπως τα αιτήματα φιλίας και τα “likes” στο facebook και τα “follows” στο instagram), με αποτέλεσμα οι βαθιές συναισθηματικές τους ανάγκες για ουσιαστική σύνδεση, επικοινωνία, αποδοχή και υποστήριξη να μένουν ακάλυπτες.
Τι δείχνει ο αριθμός των like και των follow;
Ο αριθμός των “likes” και των “follows” δίνει μία εντελώς προσωρινή αποδοχή και μια επιπόλαια ενίσχυση της – έτσι κι αλλιώς εύθραυστης εφηβικής αυτοεικόνας- αφού μετά μπορεί να λειτουργήσει ματαιωτικά και απορριπτικά, καθώς και τα likes και τα follows δίνονται και σε πολλούς άλλους όχι μόνο σε έναν-οπότε ατονεί η αίσθηση της μοναδικότητας και του ξεχωριστού, πολλές φορές δίνονται μηχανικά και χωρίς νόημα, άλλες φορές δίνονται με την ψευδαίσθηση της κατάκτησης της συμπάθειας του άλλου ή της άλλης, καλλιεργούν έναν ασυνείδητο ανταγωνισμό και ναρκισσισμό στα νεαρά άτομα και επιπλέον, πολύ σημαντικό, τούς στερούν την εκμάθηση και ενδυνάμωση των αληθινών επικοινωνιακών δεξιοτήτων και τους ναρκοθετούν την άνεση, το θάρρος και τη λαχτάρα για τη ζωντανή αλλλεπίδραση με τους άλλους. Επίσης, τους αποπροσανατολίζουν στην αποκωδικοποίηση των πραγματικών μηνυμάτων της συμπεριφοράς του άλλου που τους ενδιαφέρει, με αποτέλεσμα να μένουν συναισθηματικά μετέωροι και σε σύγχυση, μη ξέροντας πως να διαχειριστούν την όποια μορφή αλληλεπίδρασης.
Οι selfie και η αυτοεικόνα των εφήβων
Προσπαθούν να μαντέψουν από μόνοι τους αν είναι αρεστοί ή όχι σε κάποια συγκεκριμένα πρόσωπα που μπορεί να τους ενδιαφέρουν ή πάλι, ειδικά οι νεαρές κοπέλες που οι selfie φωτογραφίες τους παίρνουν πολλά κολακευτικά σχόλια, προσπαθούν να αντιληφθούν αν η εμφάνισή τους επισκιάζει τόσο πολύ την προσωπικότητά τους, που είναι απλά ένα οπτικό είδωλο χωρίς άλλη σημασία πέρα από την εξωτερική, και αυτή η αμφιβολία που εσωτερικεύεται, ασφαλώς, ασκεί πολύ κακή επίδραση στην αυτοεικόνα των έφηβων.
Οι έφηβοι προσπαθούν να προσεγγίσουν το άλλο φύλο και να αξιολογήσουν τις όποιες συναισθηματικές καταστάσεις -που η αυτή η προσέγγιση εμπεριέχει- βασιζόμενοι στο δικό τους αμφιταλαντευόμενο “ένστικτο” της μπερδεμένης καρδιάς τους και μέσα από τη συχνότητα ή τον αριθμό των “likes” και των “follows”, που από μόνα τους, ξεκομμένα από την υπόλοιπη συμπεριφορά και στάση του ατόμου, δεν έχουν κάποια ιδιαίτερη σημασία ούτε και μπορεί να λειτουργήσουν σαν ασφαλείς δείκτες αποδοχής, συμπάθειας ή αρεστότητας…
Ένα μήνυμα στο messenger είναι πιο… εύκολο από μια live κουβέντα…
Κι όμως, οι έφηβοι τα χρησιμοποιούν ως τέτοια κριτήρια και προσπαθούν να συμπεράνουν αν υπάρχει κάπου η προοπτική για μία περαιτέρω αλληλεπίδραση με το άλλο φύλο, που μπορεί να καταλήξει σε μία γνωριμία από κοντά ή στην προοπτική μίας έστω υποτυπώδους ερωτικής σχέσης.Είναι χαρακτηριστικό πλέον σημείο των καιρών, σε πολλές καφετέριες ή μπαρ να βλέπουμε γυναικοπαρέες ή αντροπαρέες να είναι δίπλα η μία στην άλλη, να ανταλλάσουν κάποια φευγαλέα και αμήχανα βλέμματα και μέχρι εκεί. Ενώ υπάρχει η επιθυμία για μία κουβέντα με το άλλο φύλο, αυτό αποφεύγεται και επιλεγέται να γίνει ένα μήνυμα στο messenger ή ένα like στο facebook. Και η θυσία αυτής της επιθυμίας για πραγματική επικοινωνία και της ζωντανής έκθεσης μπροστά στα μάτια των άλλων, λειτουργεί ανασταλτικά για την αυτοεικόνα και την αυτοεκτίμηση τόσο των γυναικών όσο και των αντρών, πόσο δε μάλλον των έφηβων κοριτσιών και αγοριών.
Να καταργήσουμε τα social media; Όχι βέβαια!
Σε καμία περίπτωση δεν δαιμονοποιούμε τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, αλλά όταν χρησιμοποιούνται σαν αποκλειστικά μέσα κοινωνικής ή ερωτικής γνωριμίας, τότε δημιουργείται πρόβλημα. Ειδικά οι έφηβοι που βρίσκονται σε μία μεταβατική και ευάλωτη συναισθηματική περίοδο, με τη συχνή χρήση των συγκεκριμένων μέσων για γνωριμίες με τους άλλους, εισπράττουν λάθος μηνύματα για τα συναισθήματα των άλλων και τα ερμηνεύουν και με λάθος τρόπο, με αποτέλεσμα να μην έχουν πραγματική εικόνα ούτε για τον εαυτό τους ούτε για τους άλλους.
Η σημασία της… ζωντανής επαφής και η χρήση της γλώσσας του σώματος
Η κατά πρόσωπο, ζωντανή επαφή με τη χρήση του βλέμματος και της γλώσσας, όχι μόνο ενισχύει την αυτοεκτίμηση του ατόμου αλλά προάγει τις κοινωνικές και επικοινωνιακές του δεξιότητες και βοηθάει καλύτερα στην ερμηνεία και την αποκωδικοποίηση της γλώσσας του σώματος του άλλου, ώστε να μειώνονται κάπως τα λάθη και οι αδεξιότητες στην αλληλεπίδραση με τους άλλους ανθρώπους, πολύ περισσότερο όταν αυτή η αλληλεπίδραση έχει τη μορφή ή την προοπτική μιας σχέσης, όπου εκεί το κάθε επικοινωνιακό λάθος μετράει, ίσως, πολύ περισσότερο.
Τα likes και follows που είναι αποτέλεσμα επεξεργασίας ενός λογισμικού- μηχανικού προγράμματος, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να απεικονίσουν ή να εκφράσουν τον συναισθηματικό πλούτο της εφηβικής ή όποιας άλλης ανθρώπινης ψυχής, σε σύγκριση με τις ζωντανές λέξεις και το πάθος της προφοράς, όταν υπάρχει και υπάρχει βαθιά σε όλους, η ανάγκη για πραγματική, ουσιαστική επικοινωνία. H επικοινωνία χωρίς τη χρήση της γλώσσας ως μέσο έκφρασης συναισθημάτων, γίνεται μία φόρμα απρόσωπης συναλλαγής που συχνά προκαλεί αμηχανία, σύγχυση και εσωτερική ματαίωση.
Ευάγγελος Κουσιάδης
Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας-Ψυχοθεραπευτής-Συγγραφέας
www. kousiadis.gr
