Ενδοοικογενειακή βία και επιπτώσεις: Χαρακτηριστικά θύτη, θύματος

Γράφει ο Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας και Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής, Ιωάννης Νίκου

Δυστυχώς για μια ακόμη φορά η ελληνική κοινωνία γίνεται μάρτυρας ενός αποτρόπαιου οικογενειακού εγκλήματος. Για μια ακόμη φορά μαθαίνουμε ότι στην ελληνική επαρχία συνέβη ένα έγκλημα με θύματα και θύτη άτομα που σχετίζονταν ως μέλη οικογένειας, που υποτίθεται πως κάποτε επέλεξαν να ενώσουν τις ζωές τους και να δημιουργήσουν και νέα ζωή. Για μία ακόμη φορά πληροφορούμαστε ότι το τραγικό αυτό περιστατικό ήταν το αποτέλεσμα συχνής και συνεχούς ενδοοικογενειακής βίας με αποδέκτες τα ενήλικα και τα ανήλικα μέλη της οικογένειας. Ποιοι είναι όμως οι λόγοι που για μια ακόμη φορά ακούμε ένα τέτοιο περιστατικό και εκ πρώτης δεν σοκαριζόμαστε και εν συνεχεία δεν ενεργοποιούμαστε ως άτομα και κοινωνία προκειμένου να αποτρέψουμε την επανάληψη της ενδοοικογενειακής βίας, της οποίας λίγο ή πολύ όλοι είμαστε μάρτυρες ή και θύματα?

Ενδοοικογενειακή Βία

Η ενδοοικογενειακή βία αποτελούσε κοινωνική κατάσταση πολύ πριν αναγνωριστεί ως κοινωνικό πρόβλημα. Η ενδοοικογενειακή βία είναι η κατάσταση κατά την οποία ένα μέλος της οικογένειας προκαλεί οποιασδήποτε μορφής βλάβες σε ένα άλλο μέλος της και η άσκηση της βίας εντός της οικογενειακής εστίας δεν περιορίζεται στη σωματική κακοποίηση, αλλά είναι δυνατό να πάρει άλλες μορφές. Γενικά, συμπεριλαμβάνει τις άμεσες και έμμεσες απειλές, την παραμέληση, την παθητική- επιθετική συμπεριφορά, τον συναισθηματικό και ψυχολογικό εκβιασμό, τη σεξουαλική κακοποίηση, την κοινωνική απομόνωση, τον οικονομικό έλεγχο και συνολικά κάθε συμπεριφορά που ωθεί ένα άτομο να ζει υπό διαρκή φόβο. Ποιο είναι όμως το ψυχολογικό προφίλ των εμπλεκομένων σε αυτή την πολύ δύσκολη κατάσταση.

Χαρακτηριστικά Θύτη

Όπως παρατηρούμε, είναι εξαιρετικά σπάνιο ο άνθρωπος που χρησιμοποιεί το μέσον της βίας στα μέλη της οικογένειάς του να παραδεχθεί τη συμπεριφορά του αναλαμβάνοντας την αντίστοιχη ευθύνη. Ο θύτης δεν αποδέχεται το αχαρακτήριστο της πράξης του: μπορεί να πρόκειται για άτομο με ναρκισσιστική διαταραχή προσωπικότητας, ίσως πρόκειται για έναν άνθρωπο που ανατράφηκε ο ίδιος σε βίαιο και κακοποιητικό περιβάλλον, μπορεί και τίποτε από αυτά. Συνηθέστερη τακτική των θυτών σε σχέση με την κακοποιητική τους συμπεριφορά είναι η συνδρομή ενός εξωτερικού παράγοντα όπως μπορεί να είναι η πρόκληση από μέρους του θύματος είτε με τη συμπεριφορά του, ή και οτιδήποτε άλλο. Κανόνα αποτελεί επίσης η απόκρυψη της αλήθειας και η ανικανότητα ανάλυσης των γεγονότων όπως συνέβησαν.

Σκιαγραφώντας αδρά τα χαρακτηριστικά του θύτη, δεν αποκλείεται να πρόκειται για άνθρωπο υπεράνω υποψίας που δεν παρουσιάζει κατά τα άλλα σημάδια βίας εκτός του σπιτιού. Οι θύτες συνήθως :

Α) Εμφανίζουν χαμηλή αυτοεκτίμηση

Β) Είναι άτομα αυταρχικά, προσπαθούν ν’ αποδείξουν ότι αξίζουν

Γ) Έχουν κτητική συμπεριφορά

Δ) Διακατέχονται από αισθήματα παθολογικής ζήλιας

Ε) Ενδέχεται να εμφανίζουν αγχώδεις διαταραχές ή και διαταραχές της προσωπικότητας

Χαρακτηριστικά Θύματος

Στην άλλη πλευρά και προσπαθώντας να σκιαγραφήσουμε το προφίλ των θυμάτων, φαίνεται ότι πρόκειται για άτομα  που παρουσιάζουν 

Α) Χαμηλή αυτοεκτίμηση

Β) Παθητική συμπεριφορά, καθώς υπομένουν, ανέχονται τον εξευτελισμό και την προσβολή. 

Γ) Χαρακτηριστικό είναι επίσης το ενοχικό συναίσθημα, καθώς, δέχονται την ευθύνη για τις βίαιες πράξεις των συζύγων τους. πιστεύουν ότι ευθύνονται και αρνούνται τον θυμό που νιώθουν από την κακοποίηση.  

Δ) Αισθάνονται φόβο, ανασφάλεια, αβοηθητότητα και αναξιότητα ότι δεν μπορούν να τα καταφέρουν χωρίς την παρουσία του συζύγου. 

Ε) Υπάρχει συναισθηματική εμπλοκή, παγίδευση και εξάρτηση, εξαιτίας της οικονομικής εκμετάλλευσης και της απομόνωσης.

Για τους λόγους αυτούς, σπάνια τα άτομα που δέχονται κακοποίηση από τον σύζυγο ή τον σύντροφό τους εγκαταλείπουν το οικογενειακό περιβάλλον. Φοβούνται τις επιπτώσεις της αποκάλυψης και την αντίδραση από το σύζυγο. Φοβούνται ότι η οικογένειά τους δεν θα τις στηρίξει, είτε γιατί δεν έχει τη δυνατότητα, είτε γιατί πιστεύει την αντίληψη «κάνε υπομονή μην χαλάσεις την οικογένειά σου». Πιστεύουν ότι θα διαλυθεί η οικογένειά τους και τα παιδιά τους θα κουβαλούν το στίγμα των χωρισμένων γονιών. Εκλογικεύουν την κατάσταση λέγοντας ότι τα παιδιά χρειάζονται και τους δυο γονείς για να μεγαλώσουν σωστά. Ακόμα και όταν φτάνουν στο σημείο να χρειάζονται νοσηλεία μετά την άσκηση βίας εις βάρος τους, μπορεί να αρχίσουν να το σκέφτονται, αλλά είναι λίγες οι περιπτώσεις που θα πάρουν την απόφαση να φύγουν από τη νοσηρή κατάσταση. Ένα μεγάλο ποσοστό γυναικών παραδέχονται ότι είναι ερωτευμένες με το σύζυγό τους και ότι αν αυτοί αλλάξουν συμπεριφορά, τότε εκείνες θα τα ξεχάσουν όλα και θα είναι ευτυχισμένες.

Με βάση τα ανωτέρω και λαμβάνοντας υπόψη τις πληροφορίες που έχουν δοθεί στην δημοσιότητα σχετικά με το πρόσφατο ¨οικογενειακό¨ έγκλημα μπορεί εύκολα να γίνει αντιληπτό ότι ο θύτης-σύζυγος πληροί αρκετά από τα χαρακτηριστικά του ψυχολογικού προφίλ των θυτών της ενδοοικογενειακής βίας. Από την άλλη μεριά, το θύμα-σύζυγος παρόλο που ίσως και εκείνη να πληρούσε κάποια από τα χαρακτηριστικά του προφίλ των θυμάτων οικογενειακής βίας, εντούτοις φαίνεται πως δεν είχε ακολουθήσει το μοτίβο συμπεριφοράς των θυμάτων. Συγκεκριμένα, το θύμα σύζυγος είχε συνειδητά αποφασίσει α) να απέχει από το οικογενειακό περιβάλλον (διαζύγιο) και από την κακοποιητική συμπεριφορά του συζύγου, β) να ζητήσει βοήθεια από τα μέλη της πατρικής της οικογένειας, γ) να ζήσει μαζί με το παιδί της σε ένα περιβάλλον μακριά από την κακοποίηση και με τον κίνδυνο του «στίγματος» που υφίσταται συνήθως σε κλειστές κοινωνίες

Παρόλα αυτά, το λυπηρό αποτέλεσμα είναι το γεγονός ότι σαν κοινωνία θρηνούμε τέσσερα θύματα ! Τον σύζυγο-θύτη που είναι θύμα του εαυτού του και ίσως των ιδιαίτερων ψυχοσυναισθηματικών του χαρακτηριστικών. Την σύζυγο-θύμα που παρά τις όποιες ενέργειες προστασίας του εαυτού της και του παιδιού της δεν βρήκε στήριξη από την κοινωνία και τους αρμόδιους φορείς. Το παιδί-θύμα που μέσα σε μια στιγμή βρέθηκε ορφανό από γονείς και ανήμπορος αποδέκτης της βίας, των ψυχικών τραυμάτων και των πολύ σοβαρών επιπτώσεων  τους. Τον αδελφό-θύμα που προσπαθώντας να αποτρέψει και να προστατέψει βρέθηκε να χάνει την ζωή του με τόσο άσχημο τρόπο.

Κλείνοντας και με γνώμονα τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του συγκεκριμένου αποτρόπαιου εγκλήματος, θεωρώ ότι το κομβικό ερώτημα-απορία είναι «Τι μπορεί να γίνει από εδώ και πέρα προκειμένου αυτό να είναι το τελευταίο περιστατικό ;». 

Δυστυχώς, είναι χαρακτηριστικό της ανθρώπινης φύσης το να ξεχνάμε γρήγορα ακόμα και τα γεγονότα που μας συγκλονίζουν και για ακόμα μια φορά να παραμένουμε αμέτοχοι θεατές ενός θρίλερ που μπορεί να παίζεται στο διπλανό αν όχι και στο δικό μας σπίτι. Παρόλα αυτά, αν όλο και περισσότερα άτομα θύματα ή θύτες ενδοοικογενειακής βίας τολμήσουν να ζητήσουν βοήθεια από φορείς-υπηρεσίες που αν μη τι άλλο δεν κωφεύουν τότε είναι πολύ πιθανό κάτι να αλλάξει. Η ενεργητική ευαισθητοποίηση ατόμου και δομών μπορεί ίσως να επιφέρει αλλαγή στον τρόπο διαχείρισης τέτοιων περιστατικών, πολύ νωρίτερα από την «καταγραφή» των τραγικών αποτελεσμάτων. Τέλος, ας προσέξουν άτομα, φορείς και αρμόδιες υπηρεσίες πως η όποια κακοποιητική συμπεριφορά θα τείνει να επαναλαμβάνεται αν κανένας δεν αντιμετωπίσει την ρίζα-πηγή της δημιουργίας της.

Ιωάννης Νίκου

Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας

Συνθετικός Ψυχοθεραπευτής

Μέλος BACP

Ευρυδάμαντος 33, 11745 Αθήνα

Τηλ : 2130 456530

Article Image cover fromhttp://www.depositphotos.com/

Διαβάστε σχετικά άρθρα

Ενδοοικογενειακή βία: Τι μπορεί να κάνει μία γυναίκα που δεν είναι οικονομικά ανεξάρτητη;

Ενδοοικογενειακή βία: Πού μπορούν να απευθυνθούν οι γυναίκες-θύματα;

 

Σχετικά άρθρα