Γιατί οι έφηβοι έχουν συχνές αλλαγές διάθεσης;- Πως μπορούν οι γονείς να καταλάβουν και να βοηθήσουν τα έφηβα παιδιά τους;

Η εφηβεία είναι μία από τις πιο σημαντικές αλλά και δύσκολες περιόδους στην ζωή ενός ανθρώπου. Ξαφνικά, το μέχρι πρότινος παιδί πρέπει να αρχίζει να ετοιμάζεται για την ενηλικίωση, οι ευθύνες του στην καθημερινότητά του αυξάνονται και οι απαιτήσεις των γύρω του επίσης αφού όπως λένε «τώρα πια μεγάλωσε». Συγχρόνως, ο έφηβος έχει να αντιπαλέψει με τις ορμονικές διαταραχές και τις αλλαγές του σώματός του που αποκτά σιγά σιγά νέο καλούπι. Αυτό το σώμα αρχίζει να νιώθει και τις πρώτες ερωτικές του ανάγκες για την επαφή με το άλλο ή το ίδιο φύλο.

Οι νέες αυτές συνθήκες που καλείται να αντιπαλέψει συχνά μοιάζουν βουνό μπροστά στην προηγούμενη παιδική και πιο ανέμελη ζωή του. Τα ορμονικά σε συνδυασμό με τις νέες προκλήσεις ευθύνονται για τις συχνές αλλαγές διάθεσης του εφήβου που γίνεται κυκλοθυμικός, ευέξαπτος και υπερευαίσθητος. Βέβαια, οι συναισθηματικές αυξομειώσεις ποικίλουν ανάλογα με το φύλο του παιδιού. Διαφορετικά αντιδρά η έφηβη κοπέλα και διαφορετικά, το αγόρι παρόλο που οργανικά και συναισθηματικά ο πυρήνας είναι ίδιος.

Μύθοι γύρω από την σκέψη και την ψυχολογία των εφήβων

Συνήθως οι αντιδράσεις και οι συμπεριφορές των εφήβων αντιμετωπίζονται σαν απλά γνωρίσματα της ηλικίας που χαρακτηρίζονται από ανωριμότητα. Ωστόσο, ο εγκέφαλος τους είναι περισσότερο σύνθετος από αυτό. Σε πολλές λειτουργίες τους μπορούν να φερθούν όπως οι ενήλικες, με βασική διαφορά πως χρησιμοποιούν σε μεγαλύτερο βαθμό τα συναισθήματα.

Όπως οι ενήλικες έτσι και οι έφηβοι καλούνται να πάρουν αποφάσεις και να διατηρούν τον αυτοέλεγχό τους. Μελέτες, μάλιστα, έδειξαν πως δεν το κάνουν και πολύ διαφορετικά από τους ενήλικες. Παρ’ όλα αυτά έχουν ανάγκη από την επιβεβαίωση των συνομηλίκων τους για τις πράξεις και τις αποφάσεις που λαμβάνουν και δεν είναι καλοί στο να το κάνουν γρήγορα.

Ένα λάθος των γονιών και γενικότερα του κύκλου των μεγάλων που περιβάλλει τους εφήβους είναι να τους θεωρούν ως αρκετά μεγάλους για τις παραπάνω συμπεριφορές αλλά να τους συμπεριφέρονται ως παιδιά για άλλες. Λόγου χάρη, είναι αρκετά ώριμοι ώστε να αποφασίσουν με τι θέλουν να ασχοληθούν στην ζωή τους και τι θα σπουδάσουν, αλλά όχι αρκετά ώριμοι για να ξέρουν πότε να βάλουν ζακέτα. Σχήμα οξύμωρο.

Οι έφηβοι είναι όλοι διαφορετικοί και μερικοί θα αντιμετωπίσουν μεγαλύτερο πρόβλημα προσαρμογής από άλλους, στη λήψη καλύτερων αποφάσεων ή στην άσκηση αυτοελέγχου.

Πού οφείλονται οι αλλαγές διάθεσης τελικά;

Όπως ελέχθη στην αρχή είναι ένας συνδυασμός ορμονών και συναισθημάτων που ξυπνούν εξαιτίας των πολλών αλλαγών. Το πρώτο και βασικότερο είναι η αναζήτηση και ανακάλυψη της νέας τους ατομικής ταυτότητας. Είναι υγιές για τους έφηβους να αναζητούν ανεξαρτησία και να καθιερώνουν τις δικές τους πεποιθήσεις, στόχους και οδηγίες ξεχωριστά από τους γονείς τους. Καθώς εδραιώνουν αυτή την ανεξαρτησία, είναι πιθανό να βιώσουν κάποια εσωτερική αναταραχή που μπορεί να εκδηλωθεί ως ασταθής συμπεριφορά.

Καθώς καθιερώνουν την ταυτότητά τους, ορισμένοι έφηβοι μπορεί επίσης να αρχίσουν να αμφισβητούν την ταυτότητα φύλου ή τη σεξουαλικότητά τους. Αυτή η διαδικασία μπορεί να προκαλέσει σύγχυση ή ακόμα και απογοήτευση για τους εφήβους και αυτή η εμπειρία μπορεί να επηρεάσει τη διάθεσή τους. Σ’ αυτό το ταξίδι προς την αυτογνωσία δεν χρειάζονται την κριτική και τα νεύρα των γονέων, αλλα την κατανόησή τους. Και επειδή πολλές πνίγονται γιατί νιώθουν πως δεν έχουν κάποιον να μοιραστούν αυτό τον κυκεώνα των σκέψεών τους, η κατανόηση από πλευράς γονέων θα τους κάνει να αντιληφθούν πως έχουν ένα στήριγμα στο οποίο θα μπορέσουν να ακουμπήσουν όσα τους απασχολούν. Δημιουργείται, έτσι, ένας πιο γερός και ειλικρινής δεσμός μεταξύ εφήβου και γονέων.

Η υγιής ανάπτυξη των εφήβων οδηγεί τους εφήβους να αναρωτιούνται: «Ποιος είμαι εγώ;». Αυτή η εξελισσόμενη ερώτηση μπορεί να βρίσκεται πίσω από τις φάσεις της αυτοέκφρασης που περνούν ορισμένοι έφηβοι κατά την εφηβεία και, με τη σειρά της, τις μεταβαλλόμενες διαθέσεις τους. Για παράδειγμα, ένας έφηβος μπορεί να ντύνεται με μαύρα ρούχα για έξι μήνες μόνο και μόνο για να αναζητήσει τα πιο λαμπερά ρούχα που μπορεί να βρει.

Επιπλέον, ένας έφηβος συχνά αισθάνεται την ανάγκη να ταιριάζει με φίλους και να είναι κοινωνικά αποδεκτός. Χωρίς αυτό το είδος υποστήριξης, οι εναλλαγές της διάθεσης μπορούν να επικρατήσουν. Η έλλειψη υγιούς κοινωνικής υποστήριξης, οι αλλαγές στις φιλίες, ακόμη και ο εκφοβισμός (τόσο ως θύτης όσο και ως αποδέκτης) μπορούν να επηρεάσουν τη διάθεση ενός εφήβου. Τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης παίρνουν επίσης το επίκεντρο της κοινωνικής ζωής ενός εφήβου και μπορούν να επηρεάσουν το αν έχουν μια υγιή αυτοεικόνα.

Η εγκαθίδρυση της ανεξαρτησίας αναγκάζει τους έφηβους να βιώνουν μια ποικιλία συναισθημάτων. Μπορεί να αισθάνονται λυπημένοι, φοβισμένοι ή μόνοι ενώ ταυτόχρονα αισθάνονται ενθουσιασμένοι για την εκκολαπτόμενη ελευθερία τους. Αυτά τα έντονα συναισθήματα μπορούν να οδηγήσουν σε ποικίλες εναλλαγές της διάθεσης.

Ο ρόλος των ορμονών και του άγχους

Η ψυχολογική αστάθεια των εφήβων μπορεί εν μέρει να αποτελέσει και βιολογικό ζήτημα. Σημαντικές ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν κατά την εφηβεία μπορεί να επηρεάσουν τη διάθεση. Καθώς οι έφηβοι ωριμάζουν, συνήθως βιώνουν αυξημένη ευερεθιστότητα, έντονη θλίψη και συχνή απογοήτευση από αυτές τις χημικές αλλαγές.

Συνακολούθως, το άγχος αποτελεί απόρροια των προαναφερθέντων αφού οι έφηβοι καταλαβαίνουν το μέγεθος των όσων έχουν να αντιμετωπίσουν την στιγμή που ακόμη αναζητούν τον τρόπο για να το κάνουν, ενώ δεν έχουν βρει καν τον εαυτό τους. Και ενώ επηρεάζεται από όλα αυτά η ψυχολογία, η καθημερινότητα και η σχολική τους ζωή το άγχος βρίσκει νέο έδαφος για να ανθίσει.

Οι στρεσογόνοι παράγοντες μπορεί να περιλαμβάνουν τη δυσκολία να συμβαδίσει με τις ακαδημαϊκές προκλήσεις, το άγχος για την προετοιμασία του κολεγίου ή τη συμμετοχή σε πάρα πολλές δραστηριότητες. Στο σημείο αυτό, ίσως ήρθε η ώρα να σκεφτούν οι γονείς πως θα ελαφρύνουν το βαρύ πρόγραμμα των παιδιών τους ώστε να ανταπεξέρχονται καλύτερα. Δεν είναι ανάγκη, οι έφηβοι να είναι σε όλα πρώτοι, να έχουν τους μεγαλύτερους βαθμούς και να ξέρουν πάντα τι θέλουν!

Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν;

Αρχικά, μπορούν να παρατηρήσουν τον κύκλο των αλλαγών διάθεσης των παιδιών τους και να είναι προετοιμασμένοι πως αυτές θα συμβούν. Οι προσπάθειες να συμβαδίσουν με το παιδί τους μπορεί να περιλαμβάνουν αλλαγή κάποιον δικών τους συμπεριφορών και απόκτηση νέων τρόπων επικοινωνίας που θα καλύπτουν τα κενά που άφηναν οι παλιοί. Μάλιστα, το τελευταίο είναι και απαραίτητο αφού πια μιλάμε για ένα μεγαλύτερο ηλικιακά άτομο με διαφορετικές ανάγκες και θέλω.

Συνοψίζοντας, θα μπορούσαμε να περικλείσουμε τους τρόπους αντιμετώπισης και επικοινωνίας ως εξής:

  1. Ψυχραιμία: Οι φωνές και οι ειρωνείες ως απάντηση στη στάση ή τη συμπεριφορά του εφήβου δεν πρόκειται να βοηθήσουν και πιθανόν να κλιμακώσουν τα ζητήματα. Η προσέγγιση του εφήβου με ήρεμο, αλλά σταθερό τρόπο, ειδικά όταν θεωρείται υπεύθυνος για ασεβείς ή προβληματικές συμπεριφορές θα βοηθήσει στην συζήτηση και την εύρεση λύσης.
  2. Προώθηση υγιεινών συνηθειών ύπνου: Ένας υπερβολικά κουρασμένος ή στερημένος από ύπνο έφηβος είναι πιθανό να αντιμετωπίσει αυξημένη δυσκολία στη ρύθμιση των συναισθημάτων του. Ένας από τους μεγαλύτερους λόγους που οι έφηβοι αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου είναι επειδή χρησιμοποιούν ηλεκτρονικές συσκευές κοντά και ακόμη και μετά τον ύπνο. Ένας κανόνας από πλευράς γονέων, που θα λέει ότι δεν υπάρχουν ηλεκτρονικά μέσα στο δωμάτιο πριν τον ύπνο θα βοηθήσει στην καθιέρωση ενός καλύτερου προγράμματος ύπνου.
  3. Ρουτίνα άσκησης: Η άσκηση είναι ένας φυσικός ενισχυτής της διάθεσης και μπορεί να βοηθήσει πολύ στην ανακούφιση των εναλλαγών της διάθεσης. Η άσκηση όχι μόνο θα μειώσει το στρες, αλλά επίσης θα απελευθερώσει ενδορφίνες, οι οποίες είναι χημικές ουσίες που είναι γνωστό ότι βοηθούν στη βελτίωση της διάθεσης.
  4. Υγιεινή διατροφή: Η κατανάλωση πρωινού, η μείωση της καφεΐνης και η μείωση του σακχάρου είναι μερικά μόνο από τα πράγματα που μπορούν να βοηθήσουν τους εφήβους να αισθάνονται καλύτερα. Για αυτό είναι απαραίτητο ο έφηβος να γνωρίζει για τη σημασία μιας ισορροπημένης διατροφής και παρέχετε υγιεινά σνακ και γεύματα.
  5. Παρακίνηση της δημιουργικότητας τους: Η έκφραση μέσω δημιουργικών δραστηριοτήτων όπως η τέχνη, η γραφή, η μουσική, το θέατρο ή ο χορός ως θετική διέξοδος για απογοητευτικές διαθέσεις.
  6. Συζητήσεις μεταξύ των γονέων: Οι γονείς θα πρέπει να είναι συνδεδεμένοι με τον έφηβό τους, ακόμα και όταν η συμπεριφορά του είναι δύσκολο να διαχειριστεί. Για αυτό είναι αναγκαίο οι γονείς να είναι επίμονοι και να ελέγχουν πως νιώθουν, ιδιαίτερα αν πιστεύουν ότι έχουν να κάνουν με περισσότερα από τα συνηθισμένα σκαμπανεβάσματα της εφηβείας.

Σχετικά άρθρα